LỊCH SỬ TRƯỜNG THPT HOÀNG DIỆU.

 

1.     Giai đoạn 1949 – 1957:

Trường Hoàng Diệu bắt đầu xây dựng từ năm 1949 trên một mảnh đất hoang, ao vũng bùn lầy rộng gần hai mẫu tây ( 2 ha ) do một người Pháp làm chủ nằm trong phạm vi 4 con đường Mạc Đỉnh Chi, Đề Thám ( Đồng Khởi 60 ) Nguyễn Đình Chiểu, Phan Đình Phùng, mặt tiền phía đường Mạc Đỉnh Chi ( nay thuộc phường 4, thành phố Sóc Trăng ).

Năm 1949 xây dựng dãy đầu tiên, gồm 7 phòng học, đúc nóc bằng.

Năm 1956 xây dãy thứ hai, gồm 7 phòng học lớp ngói móc, lót gạch bông, có hai hành lang.

2.     Giai đoạn 1957 đến 1975:

Ngày 01 tháng 10 năm 1957 trường trung học tỉnh lỵ Ba Xuyên khai giảng lấy tên là: “Trường trung học công lập Khánh Hưng” theo Nghị định số 1717/GD-NĐ ngày 29 tháng 11 năm 1957 của Bộ Quốc gia Giáo dục. Trong thời gian này, trường chỉ sử dụng 1 dãy gồm văn phòng và 3 lớp đệ nhất ( lớp 6) có 150 học sinh (53 nữ) do ông Mai Văn Khiêm đều hành và ông Mã Văn Hợi là thanh tra tiểu học kiêm tạm giữ chức quyền hiệu trưởng.

Năm 1958 xây dãy phòng thứ 3 lợp ngói móc, lót gạch bông, có 1 hành lang gồm 6 phòng học hợp với 2 dãy cũ thành hình chữ U

Niên khóa 1960  – 1961: ông Bùi Văn Nên đã tiếp nhận chức vụ hiệu trưởng từ ông Mã Văn Hợi theo sự vụ lệnh số 715 – GD/NV/2D/SVL  ngày 24 tháng 6 năm 1960 và ông Bùi Văn Nên trở thành hiệu trưởng đầu tiên của trường. Năm học này, trường có các lớp trung học đệ nhất cấp (cấp trung học cơ sở hiện nay) với 900 học sinh (300 nữ).

Ngày 6 tháng 10 năm 1961 trường chính thức mang tên “Trường Trung học công lập Hoàng Diệu” do Nghị định số 1371/GD/PC/NĐ ngày 30 tháng 9 năm 1961 của Bộ quốc gia Giáo dục.

Năm 1962, xây cổng trường đầu tiên nhìn thẳng ra đường Pasteur (đường Nguyễn Du) và hàng rào phía trước.

Niên khóa 1962 – 1963 trường có 14 phòng học gồm 23 lớp, chia thành 2 buổi gồm đê thất, đề lục, đệ ngũ, đệ tứ, có bốn lớp và đệ nhị có ba lớp.

Năm 1963, trường được cải biến thành trường trung học đệ nhị cấp theo nghị định số 1474_GD/DC/NĐ ngày 18 tháng 10 năm 1963 của Bộ Quốc Gia Giáo Dục và ông Trần Cảnh Xuân được chỉ định làm hiệu trưởng. Trường có hai bậc học là trung học đệ nhất cấp : học một sinh ngữ Anh hoặc Pháp và trung học đệ nhị cấp học cả hai sinh ngữ, đồng thời được phân ban ABCD. Số học sinh là 1300.

Năm 1965, ông Phạm Ngọc Răng làm hiệu trưởng và xây lầu thư viện phía trước.

Năm 1970, ông Lê Xuân Vịnh làm hiệu trưởng. Trường tiếp tục xây dựng hai dãy ở sân sau, mỗi dãy có 7 phòng.

Năm 1972, xây cổng trường lần 2 cách cổng  cũ 50m (người vẽ mẫu ông: ông Trân Thanh Thu). Xây mới tường rào, làm vườn hoa và hồ sen sân trước, đồng thời xây thêm một dãy gồm 3 phòng, sau đó xây tiếp 3 phòng ở sân giữa.

Năm 1973, Sở học chánh tỉnh Ba Xuyên được thành lập và mượn dãy nóc bằng để hoạt động. Ông Lê Xuân Vịnh về làm giám đốc Sở học chánh và bàn giao chức vụ hiệu trưởng cho ông Lâm Cộng Hưởng.

Khi học xong bậc tiểu học, học sinh sẽ tham gia kỳ thi tuyển vào lớp đệ thất (đến năm 1970 gọi là lớp 6). Những học sinh trúng tuyển vào sẽ học trường Hoàng Diệu. Cùng tồn tại với trường Hoàng Diệu là trường bán công “ phụ huynh học sinh” và các trường tư thục Trần Văn, Lasan, Providence, Lam Sơn, Tố Như, Bồ Đề, trường dạy nghề Nông Lâm Súc hoạt động dưới sự thanh tra của hiệu trưởng công lập. Học sinh phải có chi phí học tập cao hơn, nếu học tập giỏi, hạnh kiểm tốt sẽ được tuyển vào trường Hoàng Diệu.

Khi đi học, tất cả học sinh phải mặc đồng phục:

+ Nam sinh: áo sơ mi trắng, ngắn tay, quần xanh dương, giày bata trắng.

+ Nữ sinh: áo dài trắng, quần trắng hoặc đen

+ Lúc đầu học sinh mang phù hiệu logo tròn bằng kim loại, sau thay bằng phù hiệu vải, đến năm 1974 phải mang bảng tên bằng mica đệ nhất cấp màu xanh, đệ nhị cấp màu đỏ.

Ngoài ra, trường còn có đội nghi lễ mặc đồng phục toàn trắng.

Học sinh tham gia vào các hoạt động của Hiệu Đoàn, phong trào CPS, phong trào du ca.

Học sinh phải qua các kì thi đệ nhất và đệ nhị lục cá nguyệt trong năm học. Thi năm cuối lớp đệ nhất cấp (lớp đệ tứ) thi tú tài 1 (lớp đệ nhị) thi tú tài 2 (lớp đệ nhất). Thứ hạng trong kỳ thi lần lượt là: tối ưu, ưu hạng, bình, bình thứ, thứ.

Niên khóa 1974-1975 trường có 4500 học sinh.

3. Giai đoạn 1975-2006:

Sau ngày giải phóng miền Nam (30-4-1975) học sinh lớp 12 năm học 1974-1975 được ôn thi tốt nghiệp theo chương trình giải phóng.

Năm học 1975-1976 chấm dứt hoạt động của các trường tư thục, học sinh các trường này được sát nhập vào trường Hoàng Diệu và học theo chương trình giáo dục giải phóng với hệ thống phân ban mới. Tên trường được gọi là “Trường phổ thông cấp 2 và cấp 3 Hoàng Diệu”. Trưởng ban điều hành trường là ông Nguyễn Văn Khiêm.

Năm 1976-1977 tên trường là “Trường cấp III Hoàng Diệu” chỉ gồm các học sinh lớp 10, 11, 12. Các học sinh cấp II chuyển về các đơn vị phường do ông Nguyễn Xuân Phương giữ chức vụ hiệu trưởng.

Do hoàn cảnh xã hội, trong những năm học này học sinh không còn mặc đồng phục thống nhất.

Từ năm học 1979 – 1980, tên trường là “Trường phổ thông trung học Hoàng Diệu” và xoa bỏ phân ban. Bà Lý Thị Lài Sêng làm hiệu trưởng từ năm học này đến năm 1984. Trường bắt đầu dạy môn Nga văn. Khi thi tuyển vào lớp 10, các học sinh trúng tuyển được vào học hệ A, các học sinh không trúng tuyển sẽ học hệ B theo chương trình bổ túc văn hóa và phải đóng thêm một khoản học phí. Năm 1984, ông Quách Quốc Việt giữ chức vụ hiệu trưởng.

Năm 1985, thành lập phòng truyền thống trường Hoàng Diệu.

Năm 1987 trường tiếp nhận một cơ sở xây dựng theo lối kiến trúc Khmer để thành lập điểm 2 dành riêng cho học sinh dân tộc Khmer, nhưng do một số khó khăn nên năm 1989 trường bàn giao điểm này cho trường Pô Thi và đưa học sinh Khmer trở về trường. Trong thời gian này và nhiều năm sau đó, trường có tổ chức các lớp dạy tiếng Khmer.

Năm 1989, tổ chức Hội trường lần thứ nhất và thành lập Ban liên lạc cựu học sinh Hoàng Diệu Sóc Trăng.

 Năm học 1989 – 1990, thống nhất chương trình học tập hệ A và B. Bà Vương Thị Kim Anh làm hiệu trưởng từ năm học này.

Năm học 1990 – 1991, nữ sinh trường Hoàng Diệu bắt đầu mặc lại đồng phục áo dài trắng truyền thống, nam sinh mặc áo trắng ngắn tay quần màu sậm. Cũng trong năm học này, trường trang bị phòng máy vi tính đầu tiên.

Năm học 1991 – 1992, các học sinh học Nga văn chuyển sang học Anh văn (hệ 7 năm và 3 năm).

Năm 1993 – 1994, học sinh vào học lớp 10 không qua thi tuyển và xóa bỏ hệ B.

Năm 1994, tổ chức Hội trường lần thứ 2.

Năm 1995, trường mang tên “ Trường trung học chuyên ban Hoàng Diệu” theo Quyết định số 1219/QĐ.TCCB.95 ký ngày 05 tháng 12 năm 1995 của UBND tỉnh Sóc Trăng. Cũng trong năm 1995, thành lập Ban liên lạc cựu học sinh Hoàng Diệu TP. Hồ Chí Minh.

Năm 1996, xây dựng phòng Lab đầu tiên.

Năm 1997, xây cổng trường lần 3, lùi vào trong 6m, vẫn theo mẫu cũ do yêu cầu giải tỏa mở rộng đường Mạc Đĩnh Chi.

Năm học 1997 – 1998, trường có 41 lớp với 1760 học sinh

Năm 1999 tổ chức hội trường lần 3 và nhận bằng khen của Thủ tướng chính phủ. Đồng thời lập dự án xây trường mới.

Năm học 2001-2002 trường mang tên “ Trường Trung học Phổ Thông Hoàng Diệu” theo quyết định số 401/QG.TCCB.01 kí ngày 11/10/2001 của UBND Tỉnh Sóc Trăng.

Tháng 10 năm 2001 xây dựng khối A( có 15 phòng học gồm 1 trệt, 2 lầu).

Tháng 8 năm 2003 xây tiếp khối B( có 15 phòng học gồm 1 trệt, 2 lầu) và khối C( có 24 phòng học và 6 nhà vệ sinh học sinh gồm 1 trệt và 2 lầu). Bắt đầu từ năm học này trường THPT Hoàng Diệu có website riêng với tên miền là www.hoangdieust.net, và đây là ngôi trường THPT có website đầu tiên trong tỉnh Sóc Trăng.

Tháng 1 năm 2005 xây dựng tiếp khối D( khu hành chánh gồm 1 trệt, 1 lầu và 2 nhà vệ sinh giáo viên), thư viện và nhà xe giáo viên. Xây dựng toàn bộ tường rào( phía đường Nguyễn Đình Chiểu lùi vào trong 4m do mở rộng lộ giới).

Năm 2006 xây dựng cổng trường lần thứ 4 (cách cổng cũ 20m). Ông Nguyễn Hữu Mệnh là hiệu trưởng từ năm 2006.

Năm 2007 tổ chức hội trường lần 4, đồng thời dựng tượng Tổng Đốc Hoàng Diệu.

Năm 2009 đón nhận huân chương lao động hạng ba.

Năm 2011 xây dựng nhà đa năng thi đấu thể dục thể thao và được công nhận đạt chuẩn Quốc gia.

Năm 2012 tổ chức hội trường lần 5, đồng thời lập website của ban liên lạc cựu học sinh Hoàng Diệu Sóc Trăng là www.hoangdieu.soctrang.com.

Tháng 6/2013 ông Châu Tuấn Hồng là phó giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo kiêm nhiệm hiệu trưởng trường Hoàng Diệu.

Tháng 12/2013 bà Phạm Ngọc Phụng giữ chức vụ hiệu trưởng.

Ngày 19/11/2016 Hội thảo lịch sử hình thành và phát triển trường Hoàng Diệu.

Năm học 2016 – 2017, trường có 42 lớp với 1645 học sinh. Năm học 2017-2018 trường có 42 lớp với 1639 học sinh.

Năm 2017 trường được tái công nhận đạt chuẩn Quốc gia.

 

THỢ VÀ THẦY ĐỒNG MỘT NGHĨA NHƯ NHAU - VÕ KỲ ĐIỀN

Người mang số 5 trong hình là thi sĩ Triều Uyên Phượng.

Nhớ có lần ông bạn đồng nghiệp kể cho tôi nghe một câu chuyện vui. Số là lúc dạy học, có em học sinh đến xin phép thầy để được vào lớp bán tập thơ vừa mới in ronéo xong. Thầy cũng không biết em đó tên gì, học lớp mấy, thơ đó hay dở ra sao, phán đại một câu, tôi nhớ lại không biết có đúng chính xác vậy không: “tụi em còn nhỏ quá mà làm thơ in ấn đơn sơ như vầy làm sao mà bán cho được, ai mà mua!”

Vừa nghe bạn kể xong tôi thấy câu nói đâu có gì sai, đúng sự thiệt mà. Nếu vào trường hợp tôi thì tôi cũng nói y như vậy. Nhưng tại sao tôi nhắc lại câu chuyện nầy, bạn đọc có biết em học sinh liều mạng in thơ bán đó là ai không? Tôi xin nói ngay để các bạn khỏi sốt ruột. Em đó đang học lớp đệ tam trường trung học Ngô Quyền Biên Hòa tên là Nguyễn Hoàng Hải, bút danh khi làm thơ là Nguyễn Tất Nhiên. Dĩ nhiên khi nói tới tên tuổi nầy thì các bạn đã dư sức biết tài năng thiên phú thi sĩ nầy rồi. Và các bạn cũng dư sức biết luôn tài năng thưởng thức văn nghệ của ông bạn giáo sư của tôi ra sao rồi!

Anh bạn tôi đúng là gặp phải cảnh lỡ khóc lỡ cười. Nhưng đâu phải chỉ có mình bạn gặp cảnh trớ trêu ngang trái đó. Tôi có lần cũng hơi hơi giống như vậy. Số là năm vừa ra trường, tôi được điều động về dạy ở trung học Hoàng Diệu Sóc Trăng. Không biết ông Giám Học coi tướng coi tá tôi thế nào mà mùa Tết năm đó giao cho tôi cái trọng trách làm tờ báo Xuân cho nhà trường. Ồ chuyện gì thì khó chớ chuyện làm báo làm chí cho trường thì dễ quá mà, có gì khó khăn đâu. Hạn cho các em học sinh viết và gởi bài, thầy chỉ cần chịu khó đọc và lựa bài nào khá hoặc đúng tiêu chuẩn thì chọn và đăng, rất là đơn giản...

Đến khi báo được in ra và sắp đưa đi phát hành thì có một em học sinh đến gặp tôi ngay cửa lớp với vẻ mặt cau có khó chịu. Em đeo kính cận rất nặng độ, dáng người ốm yếu mong manh, gương mặt nầy lạ tôi chưa từng gặp em lần nào, ngạc nhiên và chờ đợi. Em hỏi ngay: -Tại sao bài thơ em viết không được thầy chọn đăng? Sau khi hỏi tới hỏi lui tìm hiểu, tôi trả lời rất thành thực cho em rõ lý do tôi không đăng bài thơ nầy vì khi đọc tôi không hiểu. Tôi còn nhớ rõ câu đầu bài thơ đó như vầy: “Nó giết tôi bằng tri thức hiện hữu”. Vì không hiểu câu đầu nên tôi không đọc tiếp các câu sau. Tôi cũng biết ngay em bị ảnh hưởng nặng nề khuynh hướng hiện sinh thời thượng của thi sĩ Phạm Công Thiện như:

- tôi giao cấu mặt trời sinh ra mặt trăng.

- tôi thủ dâm thượng đế sinh ra loài người

....

Sau vài lời phân trần, em đã nói một câu phê bình thẳng thắn như vầy: -thầy xưa quá rồi, thi ca hiện đại không phải như những gì thầy biết và thầy học ở trường đâu!

Các bạn biết không, lúc đó tôi chỉ mới hai mươi ba tuổi thôi, còn trẻ măng hà. Vậy mà bị một em học trò lớp đệ tam chê mình già nua kiến thức như mấy ông cụ, tôi sửng sốt, bực mình nhưng trả lời sao bây giờ, mình hiện đương là thầy nó, hổng lẽ nói thầy cũng giỏi lắm, người ngoài mà nghe được thì kỳ cục... Nhưng mọi sự cũng đã an bài, báo Xuân trường Hoàng Diệu Ba Xuyên năm đó không có bài thơ kia. Tuy vậy câu phê bình của em học sinh đó ám ảnh tôi cho tới bây giờ. Và câu chuyện bài thơ đó, tên của em đó tôi vẫn còn nhớ tới hoài không quên.

***

Số là anh em văn nghệ sĩ ở thành phố Montréal nầy có một thông lệ, hễ có một nhà văn nhà thơ phương xa nào đến thăm thì anh em thường hợp nhau đón tiếp hoặc ra mắt sách, nếu không vậy thì cũng thường gặp gỡ nhau bàn thảo chuyện thơ văn. Không khí rất sôi động, hào hứng, vui vẻ, ấm áp thân tình. Kỳ đó, tôi từ bên Laval-des-Rapides xa xôi gấp gáp tìm chỗ hẹn là một nhà hàng Pháp ở trung tâm thành phố. Khi đến nơi thì khách khứa bạn bè đã đông nghẹt. Tìm một chỗ để ngồi không phải là một chuyện dễ nhưng rốt cuộc rồi cũng xong. Các câu chuyện văn nghệ được bạn bè đưa ra, nhắc tới bàn bạc, chuyện nào cũng hấp dẫn. Tình cờ trong câu chuyện hàn huyên văn nghệ, tôi thoáng nghe qua, khổ chủ buổi tiệc hôm nay bạn Phạm Nhuận có nhắc tới tên một thi sĩ tôi nghe quen quen, làm sao quên cho được.

Đó là thi sĩ Triều Uyên Phượng của thi văn đoàn Sông Hậu ở Sóc Trăng. Thi sĩ Triều Uyên Phượng, cùng thi sĩ Trần Như Liên Phượng, hai tên tuổi nầy có một lúc được bạn bè cùng độc giả nhiều lần nhắc tới trên văn đàn. Tôi bèn hỏi kỹ hơn và được bạn Phạm Nhuận cho biết -thi sĩ Triều Uyên Phượng sống trọn vẹn một đời với thơ, sau cuộc đổi đời 1975 nên không biết xoay sở làm sao để sống, rất vất vả khổ cực, có lúc phải ngồi bán từng điếu thuốc lá lẻ ở lề đường...

Tôi thoáng nghĩ lẹ trong đầu, thi sĩ Phạm Nhuận làm thơ ở Huế, còn Triều Uyên Phượng sống ở Sóc Trăng, cách xa nhau cả ngàn cây số, vào thời đó chuyện giao thiệp, chuyện liên lạc nhau khá khó khăn, vậy mà Phạm Nhuận một thi sĩ khá nổi danh lại biết rõ về Triều Uyên Phượng. Trong khi đó thì tôi ở sát bên, lại không hề biết gì hết, các bạn thử nghĩ coi trình độ thưởng ngoạn văn nghệ tôi giới hạn như thế nào và cái hiểu biết của tôi về văn giới giai đoạn đó được cập nhật ra sao?

Chợt nhớ lại buổi trưa nóng bức ở giảng đường đại học sư phạm, cụ Cử Thẩm Quỳnh cầm cuốn Đường Vào Tình Sử của thi sĩ Đinh Hùng mà phán câu sang sảng: -"Tình sử mà có đường vào!"

Cũng may những ngày dạy học ở Sóc Trăng, tôi chưa nói câu nầy với thi sĩ Triều Uyên Phượng: -"Tri thức mà lại giết được người!" Tuy tôi là học trò rất kính quí cụ Cử.

Thế mới biết học giả Lâm Ngữ Đường có lý hết sức khi nói: “Thầy giáo văn chương mà bàn chuyện thơ văn thì y như mấy ông thợ mộc, thợ hồ bàn chuyện mỹ thuật”. Câu nói thiệt là chính xác, tôi khó mà quên cho được. Vậy mà đôi khi cao hứng quên bẵng, tôi cũng có vài lời nhận định bạn văn nầy, bạn thơ kia, chắc là do thân tình. Khi bắt gặp các bài viết đó, các bạn đừng trách tôi nghen, đọc cho vui và cứ coi như là:

-Thợ và thầy đồng một nghĩa như nhau.

Võ Kỳ Điền, Brossard. QC le 30 avril 2023

Tái Bút: sau khi viết bài nầy, tôi vào Google kiếm tên Triều Uyên Phượng và bắt gặp khá nhiều bài viết về thi sĩ. Nhưng khi đọc tới bài nầy tôi đã khóc. Mời các bạn đọc trong báo Công An Nhân Dân. -"Quỹ tình thơ". Xót thương em Quách Phụng Hiếu (thi sĩ Triều Uyên Phượng) em ông Đại Tá Tỉnh Trưởng Sóc Trăng.

Thi sĩ Triều Uyên Phượng

“Ngày hè Sài Gòn, đi trên phố đông, bạn thơ bắt gặp một lão già còm nhom, áo quần nhàu nhĩ, cũ mèm chìa xấp vé số mời khách. Nhìn kĩ một hồi mọi người mới nhận ra khuôn mặt nhăn nheo, đen sạm vì nắng kia là Triều Uyên Phượng thi sĩ. Trước 1975, nhà thơ Triều Uyên Phượng nức tiếng ở thi đàn Sài thành. Sau 1975, ông về Bình Phước đi kinh tế mới. Nhưng sao ông lại lâm vào cảnh này? Hỏi chuyện mới biết ông đi kinh tế mới thất bại.

Gia cảnh đã vô cùng khó khăn thì bà vợ lại mù lòa, bệnh tật. Thi sĩ mặc cho vợ ngăn cản, hằng ngày ông bắt xe đò từ Bình Phước về Tp HCM rồi lọc cọc đạp xe đi bán vé số. Đồng tiền lẻ nhét trong túi áo, ông dành mua gạo, mua thuốc cho vợ. Bởi thơ đâu gột được ra tiền. Bạn thơ rủ ông đến chơi nhân dịp một buổi triển lãm ảnh tại Văn Thánh.

Ngồi lom lom suốt buổi, ông bỗng nghe người ta gọi tên mình. Bước lên nhận lấy 10 triệu đồng từ Quỹ "Tình thơ", chân ông muốn khuỵu. Nhà thơ Hồ Thi Ca còn nhớ mãi đôi tay run rẩy nhận lấy số tiền rồi lão thi sĩ chực òa lên như đứa trẻ: "Không biết tôi bán vé số đến khi nào mới lãi được chừng này". Bạn thơ cười vang, xúm lại chung vui rồi dặn: "Anh cất tiền cho kỹ chứ đạp xe về Bình Phước coi chừng bị giựt mất à nghen".

______

Mời đọc đôi bài thơ của Triều Uyên Phượng

Trước khi đi lính

Em yêu hãy hôn anh một lần trước khi anh đi lính

giữa thời đại chiến tranh cái gì cũng vội vã hết

phải không em

nhưng nhớ hôn anh một lần này thôi

vì không chừng anh sẽ ra đi

hoặc trong mười năm mười lăm năm

hay vĩnh viễn

Bây giờ anh còn tay bây giờ anh còn chân bây giờ anh còn mắt

bây giờ anh chưa đui mù chưa câm điếc chưa què quặt

nhưng biết mai anh còn đủ không

và cả trái tim anh nữa

biết còn rung động

hay im lìm

ngừng đập.

Nhiều lúc anh tự hỏi không biết chiến tranh để làm gì

không biết để làm gì

nhưng dù không biết để làm gì đi nữa

hãy nhớ hôn anh một lần đi

em nhé.

~~oOo~~

Bầy mối của chàng

Chàng mãi loay hoay trí nhớ

sao bầy mối cứ đùn lên hoài

tội nghiệp cho tuổi trẻ chàng

thật tội nghiệp hết sức.

Xin hãy nói dùm với bầy mối

hãy kêu la dùm chàng

hãy kêu la và thét

bầy mối ơi bầy mối

tội nghiệp hết sức.

Sao bầy mối cứ đùn trong trí nhớ chàng vậy

ai làm ơn nói dùm với nàng

Xin hãy buông tha chàng.

~~oOo~~

khi mãn cuộc

Chàng ngồi xe ra đi và đốt thuốc

Một đốm lửa lòe trong tay chàng

Rồi vụt tắt

Chàng thì thầm trong tay

Đoạn khóc rất sỗ sàng

Điếu thuốc dần tàn dần tàn trên môi

Chàng thì buồn hơn lúc nào

Những hơi thở lụn bại

Kéo dài trong chàng từng cơn.

(Nguồn: Thơ Miền Nam Thời Chiến Tập I- Thư Ấn Quán Hoa Kỳ Xb 2009)

PHÂN ƯU ĐỒNG MÔN NGUYỄN VĂN TẢI HD 63-70.

 

BÀI THƠ...

 

Về đi mà ăn tết

 

Sài Gòn năm nay không thể có cái không khí hội hè miên man của những năm kinh tế phát triển tốt hồi trước. Nhưng khi chết chóc và mất mát qua đi thì rất đáng ăn mừng. Nhất là khi ngoài kia gió cứ se se lạnh, nắng cuối năm trong vắt mà da trời thì xanh leo lẻo. Bất chấp mọi thứ trên đời, tết về tới đầu hẻm rồi trời ơi!

Năm nay là cái năm đặc biệt chỉ xảy ra có một lần trong cả trăm năm. Người ta quan sát thấy quy luật của đại dịch hình như là vậy, cứ trăm năm thì tái diễn một lần. Cho nên ở đúng giai đoạn giao mùa này nhiều người thấm thía ý nghĩa của cái việc còn được ngồi lại với nhau là điều đáng mừng rỡ hơn bất cứ điều gì khác trên đời. Chén trà, ly rượu, tách cà phê chỉ là cái cớ để người ta xúm xít tận hưởng, để nhìn thấy người khác đang sống mà cảm tạ trời đất rằng mình cũng đang còn sống.

Vậy nên Sài Gòn năm nay không có không khí mua sắm ăn chơi tết sôi trào, nhưng có cái mong muốn đoàn viên và tụ hội rất mãnh liệt. Nó gần như lan tỏa trong không gian, pha vào từng làn sương ban mai, nhấn trái tim ta chìm ngập trong một bể nước ấm.

Cách đây chừng hơn tháng, không biết có phải do thời tiết năm nay có đợt lạnh sớm hay không, tự dưng những cây mai kiểng người ta chưng từ tết năm trước bỗng nảy lộc non rồi đơm bông vàng kín cả cành, cứ như mùng một tết đã tới âm thầm hồi nào không hay. Đi trong thành phố, lâu lâu lại nhìn thấy lấm chấm mai vàng trên ban công những ngôi nhà mặt tiền hay sáng rực trước cửa những căn chung cư cũ kỹ lâu đời. Dân Sài Gòn thích thú và (hơi lo) chụp hình đăng lên trang cá nhân, bàn tán xôn xao.

Nay mới mười một, mười hai tháng Chạp. Chưa thấy ai làm mứt gừng, nhưng chắc cũng hai tuần nữa thôi là rạo rực. Kỳ lạ, có những món ăn mang tính tượng trưng và ước lệ cao cỡ đó. Cứ tết thì người ta phải ăn bánh chưng bánh tét (ghét bánh chưng bánh tét lắm thì cũng ăn một miếng ngay sáng mùng một), phải sên mứt gừng, phải tặng quà cha mẹ và người thân, phải gặp gỡ bạn bè. Mặc dù quanh năm cũng tặng quà, cũng gặp gỡ, cũng ăn mứt gừng và bánh tét bánh chưng, cũng mua bông hoa về chưng, cũng dọn dẹp nhà cửa và mua quần áo mới. Nhưng mặc kệ, những thứ đó đều được làm trong năm, nên hổng có tính dzô. Tết… nó khác!

Bánh chưng ngày thường gói lá chuối cột dây nilon cũng được, nhưng bánh chưng bánh tét đặt lên bàn thờ cúng gia tiên phải gói bằng lá dong hai lớp xanh ngắt, gút lạt tre truyền thống, trên mặt dán tờ giấy trang kim đỏ vàng lấp lánh rực rỡ in những câu kinh điển như Cung chúc tân xuân, An khang thịnh vượng. Trái dưa hấu phải thiệt to, thiệt tròn, thiệt già trái, vỏ ngoài phải láng bóng xanh đen nổi gân, bên trên phải còn cái cuống dài quăn queo. Trái đu đủ phải ú nu, không sần không sẹo, da xanh ngắt mịn bóng điểm những mảng vàng tươi. Trái quýt căng tròn bánh xe, toàn thân vàng cam, trên cuống xòe ra hai cái lá xanh đối xứng y như hình tập vẽ trong tranh. Bình vạn thọ hay cúc mâm xôi phải tròn xoe, vun đầy, vàng rộm, không một điểm hoa khác màu, lá phải cứng chắc xanh ngắt. Úi chu cha sáng hăm bảy hăm tám, cả nhà vây quanh cái bàn thờ gia tiên rộn ràng như đám hội: người xếp trái cây lên chỗ này, người kêu không được không được, lại xích ra một xíu chỗ kia. Trái đu đủ thẳng lên xíu, nhưng vẫn phải hơi nghiêng nghiêng để chừa cho thấy trái thơm đằng sau ra chớ. Mấy trái thanh long này đẹp quá, thứ trái gì đẹp lạ đẹp lùng, vỏ thì đỏ tươi, lá xanh non, ruột trắng trong, hột thì đen lánh. Trái sam pô chê nâu vàng nè. Phải đủ sắc đủ màu chen nhau mới đẹp chớ. Hổng được để chỗ nào thiếu hụt nghen, cuối năm phải dọn cho thiệt đầy ắp, tràn trề, chan chứa, nhà cửa mới may mắn, ông bà mới vui mừng, phù hộ độ trì cho con cháu một năm mới sung túc an lành.

Rồi cuống quýt mua củ kiệu về lột vỏ, lặt rễ, tỉa cà rốt hình bông hoa, phơi héo héo mà muối chua ngọt nhậu với lạp xưởng tôm khô, muối củ cải mặn ngọt ăn với bánh chưng bánh tét. Nhớ dặn mối để mấy ký thịt heo ba chỉ thiệt ngon, lớp mỡ lớp nạc phân minh cân đối, da mỏng mỏng vừa thôi, thịt phải hồng chắc, ấn ngón tay vô đàn hồi trở ra, mỡ phải dính sát, không có chút nào bầy nhầy. Rửa muối thiệt sạch, cắt miếng vuông vắn nửa bàn tay, trộn đường mang ra gió phơi cho mỡ được trong.

Kho măng hay kho hột vịt nước dừa đây ta? Kho măng thì phải lựa măng non vàng tươi, người phơi đã tước hết vỏ xơ chỗ khớp, ngâm từ mười tám, hai mươi tết. Cứ ngâm mềm rồi xả, cho tới khi nước ngâm măng còn vàng trong, miếng măng mềm ra dùng tay xé được thì lùa đám con nít vô xé măng. Xé nhỏ chừng ngón tay út chớ không xé nát nghe con, để kho nó còn rục ra nữa, bỏ miệng ngậm là tan liền nhưng phải nguyên miếng thịt miếng măng mới đẹp nghe con! Xoong thịt kho măng mà lụn vụn là tao quất tét đít tụi bay! (Xin lỗi các nhà gia đình học vẫn cho tôi xài câu này ở đây, dù nhiều người mắng Đen Vâu vì cái tội đưa câu hăm đánh của mẹ vào bài hát. Nhưng ở tâm thế của những người hiểu rõ văn minh để dạy con không đòn roi nhưng vẫn thích thú nhớ về cây chổi lông gà của mẹ-quất vô mông nó còn êm êm nữa-thì những câu hăm he này là ký ức của cả một bầu trời ngây thơ, chỉ còn khiến người ta bật cười âu yếm).

Rồi luộc hột vịt kho thịt. Tụi bay giờ làm biếng quá, đứa nào cũng lột trắng hột vịt ra xong thảy dzô xoong đốt lửa đùng đùng như đốt đồng để mà mau mau cho xong, đặng cầm cái điện thoại dzô phây. Làm sao ngon được con! Hột vịt kho phải rửa thiệt sạch vỏ, luộc xong bỏ nguyên trái vô kho ít nhứt hai lửa. Liu riu hoài cho nước dừa sủi tăm nhè nhẹ thôi, miếng thịt và cái trứng mới ngấm từ từ cái ngọt, cái thơm vô tận bên trong mà không bị háp. Tới khi ăn mới lột vỏ trứng ra, cắt làm hai hay làm bốn đặt lên dĩa, quả trứng vẫn nguyên vẹn tròn trĩnh và mịn màng chớ không bị trầy tróc hay bể tròng đỏ, làm đục nước, xấu nồi kho.

Rồi canh chừng hăm lăm, hăm sáu tết thì đi chợ hoa. Ôi chợ hoa! Sài Gòn đẹp kỳ diệu và cắn rấm rứt vào ký ức của người đi xa là vì nó đa dạng muôn màu. Một trong số đó là cảnh trên bến dưới thuyền. Chợ bông Bến Bình Đông bên kinh Tàu Hủ của Sài Gòn là địa danh lịch sử, nơi cứ giáp tết thì mấy km dọc bến rộn rịp ghe bầu miền Tây chở bông và cây kiểng chưng tết lên bán. Dưới bến ghe neo san sát, trên bến người xe nườm nượp, bông kiểng bạt ngàn. Ban đêm, ngàn vạn sắc màu của bông, của lá, của cây kiểng chen với vô vàn ánh đèn chiếu xuống mặc nước, rực rỡ lung linh như sao sa.

Mặc dù nhà nước từ lâu nay đã chuyển chợ hoa vào đường Nguyễn Huệ hay phân tán ra các công viên khắp thành phố thì với cư dân Sài Gòn lâu đời hay những người yêu và hiểu Sài Gòn, giáp tết vẫn phải đi chợ bông bến Bình Đông mới được gọi là đi chợ bông đúng nghĩa. Bông hoa ở đó mới rợi tươi nguyên, thương lái nổ máy ghe chạy một đêm thẳng từ vườn ở Sa Đéc lên tới Sài Gòn. Mùi đất, mùi lá, mùi những giọt nước tưới còn đẫm nguyên tinh khôi, những người bán cũng nguyên vẹn nông dân chân chất từ màu da sạm nắng đến gương mặt hồn hậu, đôi bàn tay lao động dãi dầu nổi gân cuồn cuộn. Đi chợ bông này là để hít lấy cái hơi ruộng vườn ngùn ngụt sinh khí, hít cái bầu không khí thanh tân trên những nụ hoa, chồi lá non mởn. Để chìm vô sự đơn sơ, mộc mạc của con người và đất đai, gột bớt bụi bặm thành thị, trải lòng ra nghe nó mềm mại, nhẹ bâng như ngày ấu thơ. Rồi lựa một cây mai thiệt sum suê chi chít nụ, bốn bồn cúc vàng ươm chưng trước cửa và ngoài sân, thay cây bông giấy trộn đủ năm sắc vàng cam, tím, trắng, hồng như một quầng mây ngũ sắc. Bưng thêm mấy chậu ớt kiểng trái nhiều màu, đặc nghẹt trên quầng lá. Đặt lên đôn, hay đặt thẳng trên bàn nếu nhà chật, vừa lạ vừa xinh.

Rồi ủi đồ đẹp, rồi chuẩn bị bao lì xì. Đi đổi tiền mới cứng keng ở ngân hàng, nhét vô mỗi bao lì xì một tờ, bắt tụi con nít bận áo mới thiệt đẹp xếp hàng khoanh tay chúc tết ông bà cha mẹ năm mới rồi mới trao.

Cứ chộn rộn tới tấp như thế, một ngày qua như chớp mắt. Mới đó mà đã cúng ông Táo, rồi đã tới giao thừa.

Mấy đứa nhỏ tới tuổi yêu đương thì trông tới tết lắm. Nhà có con trai đang thời sung sức đi cua gái thì thôi rồi. Sáng sớm ra nó đã tếch tới nhà bạn gái, ra sân lặt lá mai, sửa cái nọ, chữa cái kia, chở mẹ của bạn gái đi chợ tết một ngày mấy bận, đêm 30 cũng ngồi nhà người ta hùn canh nồi bánh chưng y như ông rể con. Vậy chớ mẹ ruột nó kêu chở đi chợ tết một bữa coi, nó chẳng nhăn nhó ỉu xìu như cái bánh nhúng nước, hết giục mẹ lẹ lẹ đi thì cằn nhằn mẹ mua gì mua nhiều dữ vậy, ba với mấy chú mấy bác toàn nhậu chớ có ăn đâu!

Phải tới bữa cơm tất niên, nó xin phép ba mẹ đưa bạn gái tới nhà. Con nhỏ tóc chải thiệt kỹ, bận đồ thiệt đẹp, bẽn lẽn lí nhí chào cô chào bác xong ăn nhón nhén như mèo mấy đũa rồi giành dọn dẹp rửa chén. Ông con trai nhà mình cũng ngoan ngoãn bất ngờ dính lấy một bên bạn gái, đứa kia đưa cái nào nó tráng nước úp lên cái đó gọn bâng. Cha mẹ phải dụi mắt mấy lần vì cứ tưởng con nhà ai lạc vào. Lúc đó mình mới biết nhà mình đúng là có con trai.

Phải hông mấy ông nhỏ? Tui biết quá mà!

Chuỗi ngày cuối năm cứ vậy mà trôi….

Không biết là tết làm nên vị cay ấm sực của mứt gừng, vị dẻo thơm béo bùi của bánh chưng, cái nhàn nhã thư thả trong rộn ràng náo nhiệt của những sáng những chiều cuối năm, hay là ngược lại.

Mà càng đi xa nhà, càng xa thời trẻ con bám đít mẹ nhằng nhẵng, người ta càng nhớ quay nhớ quắt.

Bài viết của Nguyễn An Sinh

Ở TRỌ

Chị Bông dứt phone với anh thợ làm hàng rào và lẩm bẩm: “Anh ta cho gía thay toàn bộ hàng rào 6,000 đồng, hao tốn quá!”.
Chị bực mình liếc mắt sang nhà hàng xóm có chung cái hàng rào sau vườn và lẩm bẩm tiếp: “Mà cái nhà hàng xóm này lại không biết điều”.
Trước đó anh hàng xóm người Mễ đã vài lần thẳng thắn từ chối hợp tác cùng chị Bông thay phía hàng rào chung của hai nhà với lý do hàng rào chưa hư hỏng gì và tiền thì họ chưa có luôn.
Trong vườn chị Bông trồng nhiều cây hoa hồng, mái hiên patio treo chiếc chuông gío nên thơ, nếu được hàng rào đẹp thì khu vườn sẽ càng đẹp thêm.

Cái cell phone chị để trên bàn trong sân patio reo lên, không lẽ anh thợ hàng rào gọi lại…giảm gía? Hay là anh hàng xóm Mễ gọi sang báo tin đã đồng ý làm hàng rào?
Chị Bông vội vàng mở phone, thì ra là chị Huê, người bạn thân thiết. Giọng chị Huê tưng bừng vui:
- Bông ơi, hai vợ chồng mình mới mua một căn biệt thự đẹp mà giá khá rẻ so với thị trường, vợ chồng chủ nhà ly dị cần bán nhà nhanh, ưu tiên cho tiền mặt, mình đủ điều kiện. Tháng sau bạn sẽ đến ăn mừng tân gia nhé.
Chị Bông ngạc nhiên:
- Ơ kìa, nhà Huê đang ở cũng mới cũng đẹp mà lại đổi nhà à?
- Nhà này mới hơn đẹp hơn và sang trọng hơn. Đây đúng là căn nhà ước mơ của mình. Hàng xóm toàn là triệu phú trở lên đó nha.

Chị Huê say sưa tả ngôi biệt thự từ ngoài sân vào bên trong đến cả khu vườn, chị Bông nghe đến đâu choáng váng đến đó. Một tiếng sau buông phone mà chị Bông còn thẫn thờ như người mới bị bỏ bùa chưa tỉnh. Bất giác chị ngó quanh khu vườn nhà mình bỗng thấy… tủi, giá mà chị giàu có như chị Huê thì đã thay quách toàn bộ hàng rào khỏi cần kêu gọi anh hàng xóm Mễ đóng góp. Chị Bông đang ganh tị với căn biệt thự chị Huê vừa khoe. Anh Bông lững thững ra vườn và bắt gặp vợ ngồi im lặng trong ghế xích đu, anh thắc mắc:
- Em nghĩ gì mà thẫn thờ ra thế? Lại bực mình vì anh hàng xóm Mễ vẫn chưa chịu chung tiến thay cái hàng rào mới hả?
- Tại anh Mễ và… tại chị Huê.
- Anh biết rồi, bà Huê không khoe stock của bà ấy lên giá thì cũng khoe cửa hàng bánh mì thịt nguội, giò chả, chè cháo của bà ấy doanh thu ngày càng tăng.
Chị Bông thán phục:
- Anh nói đúng đó, cửa hàng chị ấy đắt hàng lắm, dù đã thuê mướn cả chục người mà hai vợ chồng vẫn bận rộn cả ngày, trong khi vợ chồng mình cùng tuổi về hưu như anh chị Huê thì ăn không ngồi rồi chẳng kiếm ra xu nào ngoài mấy đồng tiền hưu.
- Tội nghiệp, anh chị Huê lớn tuổi rồi mà vẫn làm việc đầu tắt mặt tối. Tóm lại giàu có mà vẫn… ”khổ” vì kiếm tiền. Anh nghe kể rằng có bà già luôn than thở mình mẩy tay chân đau nhức, tai điếc mắt mờ thế mà vẫn… thích mở hầu bao ra đếm tiền, chẳng than mỏi tay đau tay hay mờ mắt gì cả. Thiếu đồng nào bà phát hiện ra ngay.
Chị Bông cãi lại:
- Càng có tiền càng sướng chứ, tội nghiệp gì chị Huê. Vợ chồng chị Huê mới mua một căn biệt thự hơn một triệu, trả tiền mặt nhé. Em nghe mà phát ham, trong khi em muốn thay cái hàng rào chỉ 6.000 đồng cũng không dám làm. Nãy giờ em cứ mơ ước nếu mình trúng số thì sẽ mua căn biệt thự trong khu ấy làm hàng xóm các triệu phú cho oai, hàng xóm với mấy nhà Mễ này chỉ thêm bực mình.
Anh Bông an ủi:
- Hàng rào sau vườn còn tốt chán, anh hàng xóm Mễ từ chối thay mới là đúng rồi. Em đừng “khủng bố” tinh thần nhà anh ta nữa, lần nào gặp mặt họ em cũng hỏi chỉ một câu: “Anh chị suy nghĩ kỹ chưa? Có thay hàng rào với tôi không?”. Mà em không nhớ bài thuyết giảng ở chùa hôm nào à, cuộc đời là cõi tạm, chúng ta đang ở trọ trần gian, đòi chi những điều hoàn hảo.
- Anh chỉ chuyên môn bênh hàng xóm, xe nó đậu đầy lề đường, trở ngại lối đi, chướng cả mắt, anh lại khen xe đậu thế này trông… nhộn nhịp khu phố. Cuối tuần nó tụ họp bạn bè uống bia trước sân mở nhạc tiếng Spanish ầm ĩ anh cũng khen… vui cả khu phố.
- Sống hòa đồng và nhịn hàng xóm một tí có sao đâu.
- Nếu thế em cũng sẽ đậu xe lòng lề đường và cuối tuần tụ họp bạn bè ngoài sân mở ầm ĩ nhạc Bolero Thanh Tuyền Chế Linh, Hương Lan, Tuấn Vũ cho hàng xóm Mễ nghe chơi nhá.
- Vợ chồng Mễ hàng xóm hiền lành dễ thương, chả lẽ vì cái hàng rào mà em đành hanh với họ thế à! Thuyết nhà Phật…
Chị Bông ngắt lời chồng:
- Ôi, anh lại thuyết nhà Phật lắm bi quan, nào đời là bể khổ, đời là cõi tạm, kiếp người mong manh, trở về cát bụi, ai mà đang tuyệt vọng sẽ chẳng muốn kiếp lai sinh. Em muốn như anh chị Huê lúc nào cũng phơi phới kiếm tiền và hưởng đời, muốn gì cũng có. Hay là mình gom góp vốn liếng, vay mượn thêm con cái đầu tư mutual fund hay địa ốc đi anh, chơi stock thì càng kiếm nhanh hơn nữa. Vậy anh muốn cái nào?
- Nghĩa là sao? Mình mua nhà cho thuê hoặc mua mutual fund, hoặc chơi stock đu dây với may rủi ấy hả?
Chị Bông giảng giải:
- Anh nhát gan không chơi stock thì thôi. Mua nhà mình chỉ cần down khoảng 20% và lấy tiền thuê hàng tháng trả mortgage, 10 hay 15 năm sẽ trả xong nợ, căn nhà thuộc về mình. Hay là đầu tư mutual fund chậm hơn nhưng 10 năm sau số tiền đầu tư có thể tăng gấp đôi. Tới lúc đó mình lấy cả vốn lẫn lời ra… mua nhà biệt thự làm hàng xóm các triệu phú luôn.
- Nghe em nói kiếm tiền nhẹ nhàng dễ dàng quá. Anh… không chọn cái nào cả.
Chị Bông cụt hứng giận dỗi trách:
- Hèn gì số mình nghèo là phải. Suốt đời ở căn nhà xấu này thôi.
- Ai mà chẳng muốn cuộc sống đầy đủ cao sang, anh cũng thích nhà cao cửa rộng lắm chứ, nhưng mỗi người một hoàn cảnh. Bao nhiêu năm nay không giàu có được nói chi tuổi xế chiều.
Rồi anh Bông vỗ về:
- Thôi em đừng ganh đua với chị Huê nữa, mình không có tiền bạc và càng không có thời gian để đầu tư đường dài. Em cứ an phận làm hàng xóm mấy anh chị Mễ, mấy anh chị Mỹ đen như hiện nay đi. Vợ chồng mình là khách hàng thường xuyên của CVS pharmacy tại thành phố này, các nhân viên bán thuốc full time thậm chí nhân viên part time thay đổi soành soạch mà họ còn nhớ tên nhớ mặt mình. Vậy thì hơn 10 năm nữa mình 80 tuổi, bệnh tình mình đi tới đâu? liệu có còn sức khỏe mà hưởng nhà to nhà đẹp không, hả? nếu có thay đổi nhà thì anh sẵn sàng moving đến căn nhà nào… gần bệnh viện nhất để mỗi lần gọi 911 cấp cứu cho tiện.

***************.

Đến dự buổi tiệc tân gia nhà chị Huê, căn biệt thự lộng lẫy ấy chị Bông khó thể nào quên, vừa trầm trồ khen ngợi vừa mơ ước khi chị Huê dắt khách đi từng phòng giới thiệu, đây là phòng khách của tôi, phòng bếp của tôi, phòng nào cũng đẹp cũng sang.
Bước vào căn phòng ngủ kê hai chiếc giường mà vẫn còn rộng mênh mông với những tủ, gương sang trọng, chị Huê lại hãnh diện sung sướng:
- Các bạn ơi, đây là phòng ngủ yêu quý của tôi, từ cái giường, khăn trải nệm, gối mền, rèm cửa đều là hàng hiệu….
Bạn bè ai cũng khen vợ chồng chị Huê có phước, con cái đứa nào cũng ăn học thành đạt, gia đình đề huề, anh chị Huê thì giàu có làm ăn tiền vô như nước. Chị Bông hỏi:
- Bao giờ thì anh chị Huê nghỉ bán buôn, ở nhà hưởng nhàn thảnh thơi trong căn nhà đẹp này?.
Chị Huê phân trần:
- Mình cũng muốn nghỉ lắm. Con cái có công việc của chúng, chẳng đứa nào thích cái nghề bán bánh mì thịt nguội này cả, sang cửa hàng cho người khác thì tiếc rẻ vì công việc làm ăn càng ngày càng phát đạt, tiền cứ chạy vô túi vô nhà băng nên chẳng nỡ ngừng, thôi thì còn sức còn làm, có nhiều tiền tiêu xài cũng sướng tay. Nhờ thế vợ chồng mình mới mua căn biệt thự này dễ dàng.
Chị Huê ghé tai chị Bông khoe thêm:
- Trừ mọi chi phí mỗi tháng vợ chồng mình kiếm mười mấy ngàn, chẳng cần ăn học bằng cấp gì mà tính ra hơn hẳn lương kỹ sư lâu năm, tự mình làm chủ mình và làm chủ gần chục nhân viên từ khâu làm bánh mì, làm giò chả thịt nguội, đến khâu đứng bán cho khách hàng. Thử hỏi là chị có chịu buông bỏ cửa hàng ngồi nhà lãnh vài đồng lương hưu không chứ.

Sau dịp ăn tân gia ấy chị Bông ít có dịp đến nhà chị Huê nhưng thường gặp chị ở cửa hàng bánh mì thịt nguội nổi tiếng ngon nhất của thành phố này. Vợ chồng chị Huê nhanh nhẹn xã giao với khách hàng và tháo vát với công việc, chỉ huy nhân viên đâu ra đấy.
Thế mà một hôm chị Bông nghe hung tin, một người bạn gọi phone báo tin:
- Chị Huê đã qua đời trong giấc ngủ đêm qua vì heart attack.
Trời ơi, một cái chết quá bất ngờ, không hề báo trước. Chơi thân với chị Huê nhưng chị Bông có nghe chị Huê than thở gì về bệnh tim mạch đâu.
Hay là chị Huê làm việc nhiều quá nên căng thẳng và kiệt sức, ảnh hưởng đến tim mạch??

Sau đám tang chị Huê, cửa hàng bánh mì thịt nguội trở lại hoạt động bình thường, bạn bè ai cũng ngạc nhiên, tưởng anh Huê mất đi người vợ yêu dấu mấy chục năm bên nhau anh sẽ mất nguồn cảm hứng kiếm tiền.
Vài tháng sau chị Bông đã nghe bạn bè chung của chị Huê truyền nhau tin đồn anh Huê đang “tình ý” với chị Sương nhân viên quản lý cửa hàng.
Đó là một thiếu phụ khoảng 45 tuổi, chị ta là mẹ độc thân của ba đứa con. Được bà chủ tin cậy chị ta nhanh nhẹn khôn ngoan chăm chỉ làm việc và bây giờ thì được ông chủ độc thân ưu ái.
Ai cũng tưởng họ chỉ “tình ý” và bồ bịch cho đời nhau đỡ buồn. Nhưng một năm sau thì anh Huê chính thức đi thêm bước nữa với chị Sương với lý do để có người phụ anh công việc kinh doanh, cứ làm như anh chỉ cần người làm hơn là cần người tình.

Căn biệt thự lộng lẫy của chị Huê nay đã có nữ chủ nhân mới, thêm ba đứa con của chị ta nên cửa nhà đông vui hẳn lên, lúc nào cũng có một hai chiếc xe loại sang đậu trước sân, chiều tối các khung cửa sổ căn biệt thự đều sáng đèn ấm cúng.
Cửa hàng sản xuất bánh mì thịt nguội đã có nữ chủ nhân mới.
Ngày nào chị Huê từng hãnh diện khoe công việc và tiền bạc nay những huê lợi ấy đã vào túi người khác.
Ngày nào chị Huê từng sung sướng khoe căn phòng ngủ xinh đẹp sang trọng, nay căn phòng ngủ ấy cũng thuộc về người phụ nữ khác.
Và người chồng suốt mấy chục năm thân ái chung đôi của chị cũng thuộc về người khác luôn.
Chị Bông thấy xót xa giùm người bạn đã nằm dưới nấm mộ. Chị than thở với chồng:
- Thương chị Huê quá. Nhớ ngày mới mua căn biệt thự chị Huê hớn hở vui mừng bao nhiêu, chị trang hoàng chăm sóc từng căn phòng, thế mà ở chẳng bao lâu…
Anh Bông lại triết lý nhà phật:
- Chị Huê đã “ở trọ” trong căn biệt thự ấy, chứ có gì là của chị Huê đâu, kể cả bạc tiền và người chồng yêu dấu. Hết thời hạn thì ra đi. Vợ chồng mình cũng đang “ở trọ” trong chính căn nhà của mình đây. Cuộc sống luôn đi bên cạnh những rủi ro bất trắc, tai nạn hay bệnh hoạn có thể đến bất cứ lúc nào. Chúng ta không chết vì tại nạn, bệnh hoạn thì cũng chết vì tuổi gìà sức yếu, mười năm, hai mươi năm nữa thôi căn nhà này sẽ thuộc về ai…
Chị Bông giật mình, anh Bông nói đúng quá, sau này vợ chồng chị chết đi, con cái đều có nhà riêng và công việc ở xa, chẳng đứa nào có nhu cầu dọn về đây. Căn nhà này sẽ bán đi và thuộc về người khác.

Chị Bông chợt nhớ tới gia đình một người quen biết, sang Mỹ diện H.O năm 1990. Sau 5 năm làm việc cật lực họ có chút tiền down một căn nhà. Người vợ lãnh đồ từ hãng và may tại nhà, vừa chăm chỉ may vừa lo cơm nước cho chồng đi làm con đi học, chị hết sức tiết kiệm tiền bạc và cả thời gian, ít giao du với bạn bè, thậm chí từng là con chiên ngoan đạo chị cũng “né” màn đi nhà thờ hàng tuần, chỉ đi vào những dịp lễ lớn, vì đi nhà thờ là “tốn kém”, luôn có mục đóng góp đủ thứ, nay món này mai món khác chẳng bao giờ hết việc. Mục đích chính của chị là làm việc tối đa và tiết kiệm tối đa để có tiền trả nợ căn nhà .
Nhà cửa trả xong, vốn liếng bắt đầu rủng rỉnh thì đùng một cái chị H.O lâm trọng bệnh qua đời. Chồng quan niệm con cái đứa nào cũng có ăn học và có gia đình riêng không phải lo cho chúng nữa, ông ta về Việt Nam cưới một cô hàng xóm lỡ thì nhưng vẫn còn trẻ chán so với ông, bán căn nhà cũ đang ở để mua căn nhà khác mới hơn đẹp hơn cho xứng và le lói với người mới.
Chị H.O này cũng “ở trọ” và ra đi “trắng tay” như chị Huê.

Thế là chị Bông lại an phận tìm vui với căn nhà của mình, khu vườn sau hoa lá và chuông gió vẫn đẹp và nên thơ với cái hàng rào cũ mà chị từng muốn thay bỏ chúng.

Một buổi sáng chị Bông mang rác ra sân trước thì thấy chị Mễ hàng xóm cũng kéo thùng rác ra sân liền tươi cười xã giao, bù đắp cho những ngày chị Bông liếc mắt hay lườm lườm sang nhà nó với vẻ lạnh lùng:
- Chị khỏe không? Hôm nay chị không đi làm hả?
Chị Mễ than thở và e dè:
- Tôi bị mất việc rồi, đang hưởng tiền thất nghiệp. Chị đừng rủ tôi thay cái hàng rào nữa nghe.
Xong chị ta nửa đùa nửa thật:
- Chỉ còn chồng tôi đi làm, nhà 4 đứa con, nếu tôi mà thất nghiệp dài lâu thì không có tiền trả mortgage căn nhà này đâu, lúc ấy chị sẽ có hàng xóm mới để rủ họ thay hàng rào mới.
Chị Bông cảm thấy như mình có lỗi và ái ngại qúa. Hoàn cảnh nhà hàng xóm chẳng khá gỉa gì thế mà bấy lâu chị cứ “mặt sưng mày sỉa” ngầm với họ vì cái tội không chịu chung tiền làm hàng rào mới. Chị Bông dịu dàng thân mật:
- Chúc chị mau kiếm được việc làm, còn cái hàng rào chung của chúng ta, đúng như chồng chị đã nói, vẫn tốt lắm, thay làm chi cho phí tiền.
Trong ánh mắt chị Mễ thoáng vẻ ngạc nhiên và vui. Chắc vì lần gặp mặt này chị ta thấy chị Bông đã thay đổi thái độ quá bất ngờ.

Chị Bông lại thấy anh Bông nói đúng, chẳng có ai dám bảo đảm ở căn nhà của mình dài lâu chứ đừng nói suốt đời. Ngoài cái chết, người ta phải rời xa căn nhà vì hàng đống lý do, vì công việc, vì trường học của con cái hay vì mất job, vì li dị… v.v… và biết đâu chỉ vì… nhà hàng xóm. Gia đình anh chị Mễ này không chịu nổi mụ hàng xóm khó tính như chị Bông, một ngày nào đó họ cũng sẽ dọn đi cho khuất mắt?

Chị Bông chẳng cần cái hàng rào mới đẹp nữa cho hao tốn bạc tiền của mình và của hàng xóm và chị càng không mơ nhà to đẹp cao sang nữa khi tuổi đã xế chiều. Vì nhà to đẹp hay nhà cũ xấu cũng chỉ là quán trọ ven đường đời cho ta dừng chân và một ngày nào đó ta sẽ về nơi yên nghỉ sau cùng đó mới là căn nhà vĩnh cửu của riêng ta.

NGUYỄN THỊ THANH DƯƠNG
21.12. 2017