(Dân trí) - Các nhà nghiên cứu đã có một khám phá mang tính đột phá khi phân tích xác ướp Ai Cập cổ đại, cho thấy sự hiện diện của vi khuẩn Yersinia pestis gây ra dịch hạch tàn khốc vào thế kỷ 14 ở châu Âu.
Xác ướp Ai Cập được phát hiện chứa vi khuẩn gây ra bệnh dịch hạch (Ảnh minh họa: SP).
Phát hiện này thách thức quan điểm truyền thống về lịch sử của "cái chết đen" (bệnh dịch hạch), cho rằng căn bệnh này đã tồn tại ở Bắc Phi vào buổi bình minh của Thời đại đồ đồng.
Vi khuẩn trên xác ướp 3.290 năm
Việc phát hiện ra sự hiện diện của vi khuẩn Yersinia pestis trong xác ướp Ai Cập thể hiện một bước tiến lớn đối với các nhà nghiên cứu về cổ sinh vật học.
Xác ướp có niên đại 3.290 năm, thuộc về một cá nhân từ cuối Thời kỳ Chuyển tiếp thứ Hai hoặc đầu Tân Vương quốc - một thời kỳ được đánh dấu bởi những biến động chính trị và xã hội ở Ai Cập cổ đại.
Các nhà nghiên cứu trích xuất thành công DNA bệnh dịch hạch từ hai nguồn riêng biệt: mô xương và ruột, cung cấp bằng chứng rõ ràng cho thấy người đàn ông này đã mắc bệnh dịch hạch trước khi chết.
Khám phá này vượt xa việc xác định căn bệnh đơn giản, cung cấp cái nhìn sâu sắc trực tiếp về mức độ lây nhiễm trong cơ thể con người ở giai đoạn tiến triển của bệnh.
Tầm quan trọng của nó không chỉ giới hạn ở việc xác nhận sự tồn tại của bệnh dịch hạch tại Bắc Phi, mà còn mang ý nghĩa đối với lịch sử toàn cầu của căn bệnh này.
Lưu ý rằng, trước khi nghiên cứu này được công bố, bệnh dịch hạch chủ yếu gắn liền với châu Âu và châu Á, và người ta cho rằng nó chỉ xuất hiện ở châu Phi trong thời gian gần đây.
Bộ gen có sự hiện diện của vi khuẩn Yersinia pestis được phát hiện trong xác ướp Ai Cập mới đây là bộ gen đầu tiên được tìm thấy bên ngoài lục địa Á-Âu, mở ra những góc nhìn mới cho các nhà sử học và nhà nghiên cứu.
Điều này ngụ ý rằng bệnh dịch hạch có thể đã di chuyển qua các tuyến đường thương mại cổ xưa sớm hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây, từ đó định hình nên động lực của các xã hội cổ đại.
Ảnh minh họa vi khuẩn Yersinia pestis (Ảnh: SP).
Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng trong việc đánh giá lại nguồn gốc và tác động của bệnh dịch hạch trong thế giới cổ đại.
Lịch sử của bệnh dịch hạch ở Ai Cập
Trước phát hiện này, sự hiện diện của bệnh dịch hạch ở Ai Cập cổ đại vẫn là một giả thuyết mang tính suy đoán.
Tuy nhiên, một số manh mối đã chỉ cho các nhà nghiên cứu theo hướng có thể chấp nhận được.
Đầu tiên, dọc hai bờ sông Nile có thể là nơi sinh sản lý tưởng cho căn bệnh này do môi trường thuận lợi đối với loài bọ chét - mang vi khuẩn Yersinia pestis sinh sôi nảy nở.
Một khám phá mang tính bước ngoặt diễn ra vào những năm 2000, một nhóm nhà nghiên cứu tìm thấy bọ chét tại một địa điểm khảo cổ ở Amarna, nơi những công nhân tham gia xây dựng lăng mộ Tutankhamun sinh sống.
Bọ chét được coi là vật trung gian truyền bệnh dịch hạch. Các nhà nghiên cứu đã đưa ra giả thuyết rằng căn bệnh này có thể đã lây lan từ trước khi xảy ra đại dịch thời Trung cổ tàn phá châu Âu.
Một chìa khóa khác cho giả thuyết này là giấy cói Ebers - một văn bản y học 3.500 năm tuổi mô tả các triệu chứng giống bệnh dịch hạch, bao gồm mụn nước trên da và mủ hóa vảy cứng, những đặc điểm điển hình của căn bệnh này.
Mặc dù văn bản Ebers không đề cập rõ ràng đến bệnh dịch hạch, nhưng những điểm tương đồng giữa các triệu chứng được mô tả và triệu chứng của bệnh dịch hạch hiện đại cho thấy rằng, bệnh lý này phần nào giống nhau và nó có thể đã ảnh hưởng đến cư dân Ai Cập cổ đại.
Do đó, những yếu tố này đã gieo mầm mống cho khả năng bệnh dịch hạch có thể đã xuất hiện ở khu vực này sớm hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây.
Ý nghĩa lịch sử và sự lây truyền của bệnh dịch hạch
Việc phát hiện ra sự hiện diện của bệnh dịch hạch ở Ai Cập cổ đại đã đặt ra một số câu hỏi về việc làm thế nào căn bệnh này có thể lan rộng ra ngoài biên giới Ai Cập.
Một trong những khía cạnh hấp dẫn nhất của nghiên cứu này là khả năng bệnh dịch lây lan qua các mạng lưới thương mại xuyên Địa Trung Hải và xa hơn nữa.
Một số nhà nghiên cứu tin rằng bọ chét bị nhiễm bệnh do chuột mang theo đã đóng một vai trò quan trọng trong việc lây lan căn bệnh này.
Chuột đen - vật chủ ưa thích của bọ chét - thường xuất hiện trên các con tàu cổ đại di chuyển giữa các cảng Địa Trung Hải.
Những chuyến đi này đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc lây truyền căn bệnh cái chết đen, không chỉ ở Ai Cập mà còn đến các khu vực như Bắc Phi, Trung Đông và thậm chí cả châu Âu.
Do đó, giả thuyết cho rằng bệnh dịch hạch có thể đã lây lan sớm hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây, thách thức quan điểm truyền thống cho rằng nó đến châu Âu cùng với đại dịch thời Trung cổ vào thế kỷ 14.
Nếu căn bệnh này đã lan sang các nền văn minh Địa Trung Hải trước thời điểm trên, nó có thể giải thích một số dịch bệnh cổ xưa và tác động của chúng đối với các xã hội cổ đại.
Ý nghĩa của khám phá này rất rộng, cho thấy không chỉ bệnh dịch hạch là một trong những căn bệnh ảnh hưởng đến các nền văn minh cổ đại mà còn có khả năng ảnh hưởng đến các mối quan hệ thương mại và văn hóa thời đó.
Điều này thúc đẩy các nhà nghiên cứu phải suy nghĩ lại về lịch sử của các đại dịch, sự lây lan và tác động của chúng đối với các xã hội trước thời kỳ trung cổ.
Tàu Parker và hành trình vượt qua giới hạn khám phá vũ trụ
(Dân trí) - Tàu thăm dò Parker Solar Probe của NASA đã chạm tới Mặt Trời, mở ra kỷ nguyên mới trong nghiên cứu không gian, giải mã các bí ẩn về gió Mặt Trời, vành nhật hoa và thúc đẩy các hiểu biết về vũ trụ.
Đêm 24/12, Parker Solar Probe, tàu thăm dò Mặt Trời tiên phong của NASA đã đi vào lịch sử khi trở thành tàu vũ trụ đầu tiên tiếp cận và bay qua tầng thượng quyển của Mặt Trời, ở khoảng cách 6,1 triệu km.
Giới chuyên môn ghi nhận, đây là một bước tiến quan trọng trong hành trình chinh phục vũ trụ của nhân loại.
"Đây là khoảnh khắc lịch sử", ông Thomas Zurbuchen, Phó Giám đốc Ban Sứ mệnh Khoa học của NASA, nhận định.
"Thời điểm tàu Parker chạm vào Mặt Trời đã đánh dấu một bước nhảy vĩ đại trong khoa học vũ trụ, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về các hiện tượng quan trọng đối với Trái Đất".
Tàu Parker Solar Probe nằm trong phòng sạch ngày 6/7/2018, tại cơ sở nghiên cứu Astrotech Space Operations ở Titusville, Florida, Mỹ sau khi lắp đặt tấm chắn nhiệt (Ảnh: NASA).
Mặt Trời, ngôi sao trung tâm của hệ Mặt Trời, dù đã được nghiên cứu hàng thế kỷ, vẫn chứa đựng vô vàn bí ẩn chưa có lời giải, thách thức sự hiểu biết của nhân loại về cơ chế vận hành của vũ trụ.
Ý tưởng về một sứ mệnh thăm dò Mặt Trời đã nảy sinh từ những năm 1950 khi các nhà khoa học lần đầu tiên nhận ra rằng việc tiếp cận gần ngôi sao này có thể giải đáp nhiều bí ẩn khoa học.
Năm 1958, báo cáo của Ủy ban Thám hiểm Không gian (SSB) đã đề xuất ý tưởng về một tàu vũ trụ tiến vào vùng khí quyển ngoài cùng của Mặt Trời - vành nhật hoa. Tuy nhiên, công nghệ thời đó chưa đủ tiên tiến để hiện thực hóa mục tiêu đầy tham vọng này.
Trong những thập kỷ sau, NASA tiếp tục nghiên cứu và phát triển các công nghệ cần thiết để xây dựng một tàu thăm dò có khả năng chịu được nhiệt độ khắc nghiệt và bức xạ mạnh mẽ từ Mặt Trời.
Tuy nhiên, mãi đến những năm 2000, với sự tiến bộ của vật liệu chịu nhiệt, điện tử và động cơ đẩy, dự án Parker Solar Probe mới dần trở thành hiện thực.
Con tàu nặng 685 kg, kích thước nhỏ gọn với chiều cao chỉ khoảng 3 mét. Nó được trang bị 4 bộ công cụ khoa học chính, gồm: Bộ cảm biến đo đạc điện trường và từ trường trong vùng vành nhật hoa (FIELDS); Hệ thống hình ảnh để ghi lại các hiện tượng động học trong gió Mặt Trời (WISPR); Công cụ đo tốc độ, mật độ và nhiệt độ của các hạt trong gió Mặt Trời (SWEAP); và Thiết bị đo lường các hạt năng lượng cao trong môi trường Mặt Trời (ISOIS).
Dẫu vậy, một trong những yếu tố quan trọng nhất tạo nên sự thành công của sứ mệnh là việc thành công tích hợp tấm chắn nhiệt làm từ hợp chất carbon có khả năng chịu nhiệt độ bên ngoài lên tới 1.370⁰C, trong khi vẫn duy trì nhiệt độ bên trong tàu ở mức khoảng 30⁰C.
Chi tiết này giúp bảo vệ các thiết bị quan sát và điện tử bên trong khỏi môi trường cực kỳ khắc nghiệt của vành nhật hoa - lớp khí quyển ngoài cùng của Mặt Trời.
Ngày 12/8/2018, tàu Parker Solar Probe được phóng từ Trung tâm Vũ trụ Kennedy của NASA bằng tên lửa Delta IV Heavy. Đây là một trong những tên lửa mạnh mẽ nhất từng được chế tạo, cần thiết để đưa tàu vào quỹ đạo thích hợp nhằm tiếp cận Mặt Trời.
Trong hành trình của mình, tàu Parker đã trải qua hàng loạt vòng bay qua sao Kim để lợi dụng lực hấp dẫn của hành tinh này nhằm giảm tốc độ và điều chỉnh quỹ đạo tiếp cận Mặt Trời.
Với tổng cộng 24 vòng bay theo kế hoạch, tàu dần tiến gần đến bề mặt Mặt Trời, và thực hiện lần tiếp cận gần nhất vào ngày 24/12.
Chân trời mới của khoa học vũ trụ
Sẽ còn cần nhiều thời gian để đánh giá những kết quả mà tàu Parker thu thập được trong chuyến bay lịch sử của mình.
Dẫu vậy, các nhà khoa học đã đánh giá cao về sự táo bạo của NASA trong việc thực hiện điều mà chưa ai từng làm trước đây, nhằm mục tiêu trả lời những câu hỏi tồn tại từ lâu về vũ trụ của chúng ta.
Đó là những câu hỏi như: Tại sao vành nhật hoa lại nóng hơn bề mặt Mặt Trời? Làm thế nào gió Mặt Trời - các dòng hạt tích điện - lại được gia tốc đến những tốc độ siêu thanh như vậy?
Từ khi bắt đầu hoạt động, tàu Parker đã cung cấp những phát hiện mang tính đột phá. Vào năm 2019, tàu lần đầu tiên phát hiện ra "switchback" - hay các cấu trúc từ trường đảo ngược trong gió Mặt Trời.
Những "switchback" này đóng vai trò quan trọng trong việc giải thích hiện tượng tăng nhiệt độ bất thường ở vành nhật hoa. Ngoài ra, tàu cũng ghi lại dữ liệu quý giá về động lực học của các hạt năng lượng cao và tác động của chúng lên hệ Mặt Trời, mở ra hướng nghiên cứu mới trong lĩnh vực thời tiết không gian.
Không chỉ mang lại hiểu biết sâu sắc về hoạt động của Mặt Trời, sứ mệnh Parker Solar Probe còn có ý nghĩa thực tiễn to lớn. Hiểu rõ hơn về thời tiết không gian giúp bảo vệ các hệ thống viễn thông, định vị GPS và lưới điện trên Trái Đất trước các sự kiện bão Mặt Trời.
Đặc biệt, trong chu kỳ hoạt động mạnh hiện nay của Mặt Trời, dữ liệu từ tàu Parker có thể giúp dự báo và giảm thiểu các tác động tiêu cực đến cuộc sống của con người.
Trong lần tiếp cận này, tàu Parker đã ghi nhận những bằng chứng thực tế về sự tương tác giữa từ trường Mặt Trời và plasma trong vành nhật hoa.
Từ đó cung cấp thông tin quan trọng để lý giải hiện tượng tại sao nhiệt độ của vành nhật hoa (khoảng 1-3 triệu ⁰C) lại cao hơn rất nhiều so với bề mặt Mặt Trời (khoảng 5.500⁰C).
Ngoài ra, sứ mệnh của Parker còn góp phần tạo nền tảng cho các nghiên cứu trong tương lai về ngôi sao khác trong thiên hà, giúp nhân loại hiểu rõ hơn về vai trò của các ngôi sao trong việc hình thành và duy trì sự sống trong vũ trụ.
Trong những vòng bay tiếp theo, Parker sẽ ngày càng tiến gần hơn đến "điểm chạm" bề mặt Mặt Trời, hứa hẹn mang lại nhiều khám phá đột phá hơn nữa.
Parker là minh chứng cho việc nhân loại đang từng bước vượt qua những giới hạn tưởng chừng không thể, mở ra một kỷ nguyên mới trong hành trình khám phá vũ trụ.
Từ Internet
15 Sự Thật Thú Vị Có Thể Bạn Chưa Biết Về Đài Loan
1. Đài Loan là ngôi nhà của những dàn biển tự nhiên xuất hiện cao nhất thế giới, được gọi là "The Candlestick" tại Công viên Địa chất Yehliu.
2. Taipei 101, từng là tòa nhà cao nhất thế giới, là tòa nhà chọc trời đầu tiên vượt qua chiều cao nửa km và được thiết kế để chịu được bão và động đất.
3. Trà sữa, thức uống phổ biến toàn cầu, có nguồn gốc từ Đài Loan trong những năm 1980 và được gửi gắm sâu sắc trong văn hóa của đất nước.
4. Đài Loan có một loài gấu độc đáo, gấu đen Formosan, được coi là biểu tượng của đất nước.
5. Bảo tàng Cung điện Quốc gia ở Đài Bắc tổ chức một trong những bộ sưu tập hiện vật đế quốc Trung Quốc lớn và có giá trị nhất trên thế giới.
6. Hồ Sun Moon là hồ tự nhiên lớn nhất Đài Loan và là một điểm tham quan văn hóa và du lịch quan trọng.
7. Đài Loan được biết đến với cái tên "Vương quốc bướm" bởi nó là nơi có hơn 400 loài bướm.
8. Chợ đêm truyền thống của Đài Loan, chẳng hạn như Chợ đêm Shilin, nổi tiếng với không khí sôi động và đồ ăn đường phố ngon miệng.
9. Hòn đảo của Đài Loan từng được ví như "Formosa", một cái tên được các thủy thủ Bồ Đào Nha đặt ra với nghĩa là "hòn đảo xinh đẹp. "
10. Đài Loan có một ngành công nghiệp bán dẫn phát triển và là nơi của nhà sản xuất chipmaker hợp đồng lớn nhất thế giới, TSMC.
11. Khu cảnh quan quốc gia Alishan nổi tiếng với ánh bình minh tuyệt vời và Đường sắt rừng Alishan, một hệ thống đường sắt trên núi độc đáo.
12. Đài Loan trải nghiệm một cuộc di cư bướm hàng năm, với hàng triệu con bướm quạ tím du hành đến môi trường sống mùa đông của họ.
13. Hòn đảo nằm trên Vòng Lửa Thái Bình Dương, khiến nó dễ bị động đất và hoạt động núi lửa.
14. Văn hóa Đài Loan pha trộn ảnh hưởng từ di sản truyền thống Trung Quốc, Nhật Bản và bản địa Áo.
15. Đài Loan là điểm nóng cho suối nước nóng, với Beitou Hot Springs là một trong những khu vực địa nhiệt dễ tiếp cận nhất gần một thành phố lớn.
Sưu tầm
.jpg)
