Dưới Thời Vua Lê Thánh Tông, Nền Giáo Dục Đại Việt Hưng Thịnh Ra Sao?

 Được đánh giá là vị vua vĩ đại nhất của lịch sử phong kiến Việt Nam, Lê Thánh Tông sinh thời đã có rất nhiều chính sách để phát triển giáo dục…

Vua Lê Thánh Tông (1442 – 1497), trị vì triều Hậu Lê từ năm 1460 đến khi qua đời. Đại Việt dưới thời ông là một quốc gia thịnh thế trên tất cả các lĩnh vực, đất nước phồn vinh, hùng mạnh bậc nhất trong khu vực. Đây cũng chính là giai đoạn giáo dục, khoa cử được coi trọng, vai trò của trí thức rất được đề cao, người tài được vua trọng dụng, hậu đãi.

Vua Lê Thánh Tông.

Vị vua quan tâm phát triển giáo dục

Vua Lê Thánh Tông là người nổi tiếng coi trọng sự nghiệp giáo dục, đào tạo nhân tài cho đất nước. Chính vua đã cho mở Nhà thái học để lấy chỗ học tập, lập Bí thư các để chứa sách. Đều đặn 3 năm một lần, vua cho tổ chức các khoa thi để tuyển chọn người tài cho đất nước.

Đây cũng là lần đầu tiên xuất hiện các thầy giáo chuyên dạy một Kinh (trong 5 Kinh) nhất định bên cạnh các giáo thụ của Quốc Tử Giám, các huấn đạo ở các huyện phụ trách việc dạy học cho con em nhân dân. Hệ thống các giám sinh nội trú có học bổng với ba loại: Thượng xá, Trung xá và Hạ xá.

Ngay sau khi lên ngôi được 3 năm (1463), vua bắt đầu định lệ bảo kết thi Hương. Theo đó, học trò đi thi không cứ quân dân hay chức dịch, đều từ thượng tuần tháng 8 năm nay đến khai tên ở bản đạo, đợi thi Hương đỗ thì đưa danh sách lên viện Lễ nghi cho thi Hội.

Riêng những kẻ bất hiếu, bất mục, loạn luân, điêu toa, dẫu có học vấn văn chương cũng không được vào thi. Giấy ghi chức nghiệp của từng cử nhân phải khai rõ xã, huyện, tuổi, lý lịch bản thân và gia đình. Những nhà làm nghề hát xướng, nghịch đảng ngụy quan, người có tiếng xấu thì bản thân và con cháu đều không được dự thi.

Trường thi thứ nhất thi kinh nghĩa 5 bài; trường nhì thi chiếu, biểu, dùng tứ lục cổ thể; trường ba thi thơ dùng Đường luật, phú… bài thi phải trên 3.000 chữ; trường thứ tư thi văn sách, đề ra về kinh sử, thời vụ, 1.000 chữ trở lên.

Trong kỳ thi đầu tiên thời vua Lê Thánh Tông vào năm 1463, sách “Đại Việt sử ký toàn thư” chép “Quý Mùi năm thứ 4. Mùa Xuân, tháng Giêng. Bắt đầu định lệ ba năm một lần thi Hội. Bấy giờ ứng cử đến hơn 4.400 người, lấy đỗ 44 người”. Tại kỳ thi này, Trạng Lường Lương Thế Vinh đã được chọn đỗ trạng nguyên.

Theo “Lịch triều hiến chương loại chí”, dưới thời trị vì của mình, vua Lê Thánh Tông thường ngự ra điện Kính Thiên, đích thân ra văn sách về phép trị thiên hạ của các đế vương để chọn ra người tài, lấy đỗ tiến sĩ và đồng tiến sĩ theo thứ bậc khác nhau.

Có lần, 3 người cùng đỗ tiến sĩ một khoa thi là Thế Lịch, Thế Hiển, Thế Vinh. Tương truyền, trước đêm truyền loa, vua nằm mơ thấy ba ông phật thế tôn. Hôm sau, khi 3 ông tân khoa vào lĩnh áo mũ, vua cho là ứng mộng với mình nên mừng lắm, bèn cho đặt tiệc thiết đãi và đọc một câu thơ rằng: Thế Lịch, Thế Hiển, Thế Vinh, tam Thế đồng khoa vinh hiển lịch (nghĩa là: Thế Lịch, Thế Hiển, Thế Vinh, ba ông Thế đỗ một khoa cùng vui vẻ, rạng rỡ).

Bia tiến sĩ tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám.

Nhân tài được coi trọng

Điểm nổi bật trong thời trị vì của Lê Thánh Tông là bấy giờ nhân tài rất được coi trọng. Đúng như bài ký của Đỗ Nhuận đã viết trên bia tiến sĩ ở Văn Miếu: “Việc lớn trong chính trị của đế vương, chẳng gì gấp bằng nhân tài; chế độ của ta, nhà nước muốn được kỹ càng, tất phải đợi ở hậu thánh. Bởi vì, làm chính trị mà không cốt ở nhân tài, chế độ mà không nhờ ở hậu thánh, thì mọi việc đều còn là cẩu thả”.

Coi trọng nhân tài là thế, năm 1484, vua Lê Thánh Tông đã sai Lễ bộ Quách Đình Bảo lập bia ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám để đề tên tiến sĩ các khoa khi, vì từ năm Đại Bảo thứ 3 (1442), đời vua Lê Thái Tông, các khoa thi đều chưa có bia đề tên tiến sĩ, lưu danh muôn đời.

Vua Lê Thánh Tông còn giao Đông Các đại học sĩ Thân Nhân Trung soạn một bài văn ký cho tấm bia đầu tiên ở Văn Miếu, để nói về ý nghĩa của khoa thi năm 1442 dưới thời Lê Thái Tông. Trong bài văn bia này, Thân Nhân Trung đã khéo vận dụng tri thức tiền nhân, đề cao nguyên khí quốc gia gắn với việc kén chọn và sử dụng nhân tài của các bậc đế vương và đưa ra chân lý bất hủ:

“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh mà hưng thịnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu mà thấp hèn. Vì thế các bậc đế vương thánh minh không đời nào không coi việc giáo dục nhân tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí quốc gia làm công việc cần thiết…”.

Để ban thưởng cho những người đỗ đạt cao, triều đình còn ban điều lệ quy định về mũ áo dành cho tiến sĩ. Theo đó, tam khôi (trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa) và hoàng giáp mỗi người một mũ phác đầu có hai cánh, lá đề tam sơn bằng thau. Đồng tiến sĩ mũ cũng thế (chỉ kém 2 cánh). Đai của trạng nguyên bịt bạc, làm bằng gỗ tốc hương bọc lụa màu tím than; hoa bạc một cây chín cành nặng 9 đồng cân…

Hiền tài nở rộ, được tạo điều kiện phát tiết tài năng, nên dưới thời vua Lê Thái Tông, đất nước ta đã để lại nhiều tác phẩm có giá trị trên nhiều lĩnh vực như toán học, thơ ca, văn học… Tiêu biểu như sách “Đại Thành toán pháp” của Lương Thế Vinh, sách “Lập Thành toán pháp” của Vũ Hữu hay hàng trăm tác phẩm văn chương có giá trị của hội Tao Đàn do đích thân vua Lê Thánh Tông làm chủ soái đã sáng tác và để lại cho đời.

Trọng dụng nhân tài là thế nên khi biết tin Trạng Lường Lương Thế Vinh đột ngột qua đời năm 1496, đích thân vua đã làm thơ than khóc, với những câu từ thắm thiết như: Chiếu thư thượng đế xuống đêm qua/Gióng khách chương đài kiếp tại nhà/Cẩm tú mấy hàng về động ngọc/Thánh hiền ba chén ướt hồn hoa/Khí thiên đã lại thu sơn nhạc/Danh lạ còn truyền để quốc gia/Khuất ngón tay than tài cái thế/Lấy ai làm trạng nước Nam ta.

Đánh giá về giáo dục, khoa cử thời vua Lê Thánh Tông, sử gia Phan Huy Chú xét rằng: “Khoa cử các đời, thịnh nhất là đời Hồng Đức. Cách lấy đỗ rộng rãi, cách chọn người công bằng, đời sau càng không thể theo kịp… Chọn người cốt lấy thực tài, không hạn định ở khuôn khổ mực thước, cho nên kẻ sĩ bấy giờ học rộng rãi mà không cần phải tìm tòi tỉ mỉ, tài được đem ra ứng dụng mà không bị bỏ rơi. Trong nước không để sót người tài, triều đình không dùng lầm người kém. Bởi thế, điển chương được lấy đầy đủ, chính trị ngày càng thịnh hưng”.

Nguyễn Thanh Điệp (Theo GD&TĐ)

Cầu Brooklyn bắc ngang con sông nằm giữa hai thành phố Manhattan và Brooklyn phải nói là phép lạ của ngành xây dựng.

Vào năm 1869, một kỹ sư giàu óc sáng tạo tên là John Roebling, lòng đầy hứng khởi khi nảy ra ý kiến xây một cây cầu thật ngoạn mục bắc ngang hai thành phố này.

Tuy nhiên, khi nghe ông trình bày ý tưởng táo bạo đó không một chuyên gia về cầu đường nào chịu hợp tác với ông. Họ cho rằng ông điên và bảo ông rằng hãy quên điều đó đi vì không thể nào làm được cây cầu như vậy. Không nản lòng, ông về nhà thuyết phục con trai mình là Washington cũng là một kỹ sư đầy tiềm năng, rằng có thể xây được cây cầu như vậy. Cả hai cha con cùng ấp ủ ý muốn hoàn thành cây cầu và bàn luận về cách vượt qua mọi trở ngại. Dầu sao, các ngân hàng cũng tin họ và đồng ý bỏ tiền ra cho dự án xây cầu. Hết sức phấn kích và nhiệt thành, họ tuyển nhân công và bắt đầu xây cây cầu trong mơ của mình.

Dự án tiến hành được vài tháng thì tai họa ập đến. Một tai nạn ngay tại công trường đã cướp đi chính sinh mạng John Roebling và con trai ông bị thương nặng ở đầu. Washington sau tai nạn ấy đã không thể đi đứng và nói được. Ai cũng nghĩ là dự án cuối cùng sẽ tan thành mây khói vì chỉ có cha con Roebling là những người duy nhất hiểu được cách xây chiếc cầu này.

Mặc dầu không thể đi lại và nói chuyện được, nhưng đầu óc Washington Roebling vẫn còn rất tinh anh. Một hôm, đang nằm trong bệnh viện, trong đầu ông chợt nghĩ ra cách "nói chuyện" với người khác. Vận động duy nhất của cơ thể ông hiện thời là nhúc nhích một ngón tay và ông nghĩ ra một bộ mã truyền tin.

Với bộ mã này, ông chạm vào tay vợ mình và dùng ngón tay còn chuyển động được gõ ra ý nghĩ của mình để thông tin với vợ những gì cần nói với các kỹ sư vẫn đang tiếp tục xây dựng cây cầu.

Trong suốt 13 năm, Washington đã ra lệnh bằng ngón tay duy nhất còn chuyển động của mình cho đến khi cây cầu Brooklyn kỳ vĩ mà chúng ta nhìn thấy ngày hôm nay được hoàn thành.

Cầu Brooklyn bắt đầu xây dựng vào năm 1869 và được hoàn thành 14 năm sau, năm 1883. Việc xây dựng cầu có sự giúp sức của 600 công nhân và tiêu tốn 15 triệu USD (hơn 320 triệu USD ngày nay).

Ít nhất 20 người đã thiệt mạng trong quá trình hoàn thành cây cầu lịch sử. Mỗi ngày có hơn 150.000 phương tiện xe cộ đi qua cây cầu này.

Bạn sẽ khám phá ra chính mình ở một bậc cao hơn sau mỗi lần vượt qua nghịch cảnh - Thomas Edison.

Nguồn fb Le Van Quy

CÂU CHUYỆN NÊN ĐỌC ÍT NHẤT 1 LẦN TRONG ĐỜI

Cô giáo trẻ mới về trường chỉ hỏi đúng một câu, đám học sinh hư hỏng chết lặng…

Đây là một câu chuyện có thật trong lịch sử. Tại một trường trung học ở Mỹ, có một lớp học nọ với 26 em học sinh cá biệt. Những em học sinh trong lớp học này đều có tiểu sử không mấy hay ho: em từng tiêm chích ma túy, em từng vào trại cải tạo, thậm chí có một học sinh nữ mà trong một năm đã phá thai tới 3 lần.

Gia đình đều chán nản và đã buông bỏ chúng, các thầy cô giáo trong trường thậm chí cũng coi chúng là đồ bỏ đi. Tưởng chừng cuộc sống đã hết hi vọng thì một ngày kia, Phila, một cô giáo mới về trường đã tình nguyện làm chủ nhiệm của những đứa trẻ hư hỏng này.

Khác với suy đoán của bọn trẻ, trong ngày đầu tiên nhận lớp, Phila đã không hề quát nạt hay ra oai với chúng. Trong chiếc đầm lụa màu xanh nhạt, mái tóc màu nâu hạt dẻ búi cao, Phila bước nhẹ lên bục giảng. Cô dịu dàng nhìn xuống lũ trẻ một lượt rồi cất tiếng với vẻ trầm ngâm:

“Cô sẽ kể cho các em nghe về quá khứ của 3 người đàn ông khác nhau:

Người thứ nhất đã từng có những vụ bê bối về chính trị, rất tin vào y thuật của thầy cúng, ông ta từng có tới 2 tình nhân, hút thuốc nhiều và uống 8-10 ly rượu mạnh mỗi ngày.

Người thứ hai đã 2 lần bị đuổi việc, hôm nào cũng ngủ tới trưa mới dậy và tối nào cũng uống 1 lít rượu brandy. Ông ta từng hít thuốc phiện khi còn là sinh viên…

Người thứ ba là anh hùng chiến tranh của một đất nước. Ông ta ăn chay trường, không bao giờ hút thuốc và thỉnh thoảng mới uống rượu, có uống bia nhưng uống không nhiều. Thời thanh niên chưa từng làm gì phạm pháp và chưa từng có một vụ bê bối tình ái nào.

Cô hỏi cả lớp, trong 3 người, ai sau này sẽ có cống hiến nhiều nhất cho nhân loại?”

Những đứa trẻ đồng thanh chọn người thứ ba sau khi nghe xong câu chuyện, nhưng câu trả lời của Phila đã khiến lũ trẻ chết lặng.

“Các em thân mến! Cô biết chắc là các em sẽ chọn người thứ 3 và cho rằng chỉ ông ta mới có thể cống hiến được nhiều cho nhân loại. Nhưng các em đã sai rồi đấy. Ba người này đều là những nhân vật nổi tiếng trong thế chiến thứ 2.

Người thứ nhất là Franklin Roosevelt, tuy tàn tật nhưng ý chí kiên cường. Ông ta đã đảm nhận chức vụ Tổng thống Mỹ trong bốn nhiệm kỳ liên tiếp.

Người thứ hai là Winston Churchill, vị Thủ tướng nổi tiếng và tài ba nhất trong lịch sử nước Anh.

Còn người thứ ba là Adolf Hitler, con ác quỷ phát xít Đức đã cướp đi sinh mạng của hàng chục triệu người dân vô tội”.

Người thứ nhất – Roosevelt, người thứ 2 – Churchill, và người thứ 3 là Adolf Hitler, thật không thể ngờ…

Những đứa trẻ như ngây người trước câu trả lời của Phila và dường như không thể tin nổi vào những gì chúng vừa nghe thấy.

“Các em có biết không, những điều mà cô vừa nói là quá khứ của họ, còn sự nghiệp sau này của họ, là những việc mà họ đã làm sau khi đã thoát ra khỏi cái quá khứ đó. Các em ạ, cuộc sống của các em chỉ mới bắt đầu. Vinh quang và tủi nhục trong quá khứ chỉ đại diện cho quá khứ, còn cái thực sự đại diện cho cuộc đời một con người chính là những việc làm ở hiện tại và tương lai. Hãy bước ra từ bóng tối của quá khứ, bắt đầu làm lại từ hôm nay, cố gắng làm những việc mà các em muốn làm, và cô tin các em sẽ trở thành những người xuất chúng…” – Phila vừa nói vừa nhìn chúng với ánh mắt đầy hi vọng.

Và bạn biết không, sau này khi trưởng thành, rất nhiều học sinh trong số họ đã trở thành những người thành đạt trong cuộc sống. Có người trở thành bác sĩ tâm lý, có người trở thành quan tòa, có người lại trở thành nhà du hành vũ trụ. Và trong số đó phải kể đến Robert Harrison, cậu học sinh thấp nhất và quậy phá nhất lớp, nay đã trở thành Robert Harrison – Giám đốc tài chính phố Wall.

Ý nghĩa của câu chuyện ở đây là bạn hãy đừng bao giờ ngừng hi vọng, ngừng yêu thương, ngừng cố gắng bởi hôm qua chỉ là quá khứ, ngày mai là một điều bí mật, còn ngày hôm nay là một món quà.

Và đó là lý sao nó được gọi là “The Present” (hiện tại/món quà).

Trong cuộc đời của con người, mỗi ngày đều có thể là một sự bắt đầu mới mẻ còn những vinh quang và tủi nhục của ngày hôm qua đều chỉ là dĩ vãng.

Những việc trong quá khứ nói cho người khác biết bạn đã từng là người như thế nào, nhưng chính những việc làm ở hiện tại và tương lai mới nói lên bạn là ai.

Thế nên:

Đừng bao giờ hạ thấp giá trị của mình bằng cách so sánh với người khác.

Đừng bao giờ đặt mục tiêu của mình dựa vào những gì mà người khác cho là quan trọng. Chỉ bạn mới biết được những gì tốt nhất đối với chính mình.

Đừng bao giờ để cuộc sống vuột khỏi tầm tay bằng cách sống khép mình vào trong quá khứ, hay uốn mình vào trong tương lai. Hãy sống cho hiện tại, lúc này và ở đây.

Hãy hướng về phía mặt trời và bạn sẽ không bao giờ nhìn thấy bóng tối.

Và cuối cùng, hãy nhớ rằng, dù người khác có nói với bạn điều gì đi nữa, hãy tin rằng cuộc sống này là kỳ diệu và đẹp đẽ.

Sưu tầm

Tất cả c