Xin thưa, nhân ngày “Hiền Mẫu”, Hoài Việt mạo muội một lần nữa kính gởi “ca dao về cha mẹ”. Đây là một trích đoạn trong bài viết,do vậy không trọn vẹn (với phần mở đầu. . . ). Rất mong hãy nhìn lại đôi dòng để nhớ về người mẹ. Ngày nay, cho dù:
Tính “văn dĩ tải đạo”
Ca dao đã đề cập về đạo hiếu, là giềng mối, là căn bản đạo lý của con người, mà chữ hiếu luôn được đặt lên hàng đầu. Đạo lý của người Việt, nói chung và người miền Nam nói riêng thật đậm nét, chi phối trong tình cảm thâm sâu, bàng bạc tỏa khắp mọi nơi, lảng đảng qua từng nét sinh hoạt... Riêng trong tình yêu nam nữ, ta có thể ghi ra hàng nhiều trăm câu, vừa nói lên tình yêu nam nữ lồng trong đạo hiếu. Rất tiếc ngày nay còn được mấy mươi ngay tại trong nước, đừng nói gì đến nơi hải ngoại. Qua tìm hiểu, rất nhiều tác giả đã trình bày, phân tích thế nào là đạo hiếu, kèm theo những câu ca dao . . . Đạo hiếu là vô cùng quan trong, vì:
Con người có tổ có tông
Như cây có cội, như sông có nguồn
Phận làm con phải biết công ơn sinh thành, bởi vì có cha mẹ tổ tông mới có mình
Trứng rồng lại nở ra rồng
Hạt thông lại nở cây thông rườm rà
Có cha sinh mới ra ta
Làm nên thì bởi mẹ cha vun trồng
Khôn ngoan nhờ “ấm” cha ông,
Làm nên phải đoái tổ tông phụng thờ
Đạo làm con chớ hửng hờ
Phải đem hiếu kính mà thờ từ nghiêm.
Và như câu dưới đây:
Nuôi con khó nhọc đến giờ
Trưởng thành con phải biết thờ hai thân
Thức khuya dậy sớm cho cần
Quạt nồng ấm lạnh giữ phần đạo con
cùng nhiều câu khác nữa.
Tại quê nhà Việt Nam, nhứt là trong vùng quê, làng xóm miền Nam, từ xa xưa luôn văng vẳng đâu đó tiếng hát ru con ầu ơ. . .
Ầu ơ. . . ví dầu cầu ván đóng đinh
Cầu tre lắt lẻo gập ghềnh kho đi
Khó đi mẹ dắt con đi
Con thi trưòng học, mẹ thi trường đời
Trường đời vời vợi con ơi,
Mẹ thi gần hết cuộc đời chưa xong
Phần con phải ráng hết lòng,
Học hành chăm chỉ mới mong nên người.
Tiếng hát ru con từ lúc nằm nôi, khi con còn là một hài nhi bé bỏng,
Từ khi con mới nằm nôi
Mãi luôn nghe rõ những lời mẹ ru
Con nào có hiểu gì đâu
Nhưng lòng cảm nhận rạt rào yêu thương
Thường thì con cái không cảm nhận được công lao mẹ cha, vì lúc đó còn nhỏ, lớn lên có gia đình sanh con rồi mới thấy, bởi vậy ca dao có câu:
- Lên non mới biết non cao
Nuôi con mới biết công lao mẫu từ.
Công lao cha mẹ thật không sao kể xiết:
Ba năm bú mớm con thơ
Kể công cha mẹ biết cơ ngần nào
Dạy rằng chín chữ cù lao
Bể sâu không ví, trời cao không bì.
hoặc như:
- Nuôi con cho được vuông tròn
Mẹ thầy dầu dãi, xương mòn gối long
Con ơi cho trọn hiếu trung
Thảo ngay một dạ, kẻo luống công mẹ thầy.
Công lao cha và nhứt là mẹ với những hình ảnh bán buôn cực nhọc, tảo tần như sau đây :
- Nuôi con buôn tảo bán tần
Chỉ mong con lớn nên thân với đời
Những khi trái gió trở trời
Con đau là mẹ đứng ngồi không yên.
Trọn đời vất vả triền miên
Chạy lo bát gạo đồng tiền nuôi con.
Vai của mẹ nặng hoằng đôi gánh
Tháng ngày qua luôn trĩu nặng bờ vai
Người mẹ nào cũng vô cùng cảm xúc, từ khi biết đươc dấu hiệu của sự hình thành, tượng hình từ trong trứng nước. Theo kinh nghiệm xưa ông bà để lại, người sẽ được làm mẹ khi tự thấy mình”hôi cơm tanh cá”,hay tự nhiên thấy”thèm đồ chua”... là hiện tượng “cấn thai”, và từ đó người mẹ “cưu mang trứng nước”:
- Công cha đức mẹ cao dày,
Cưu mang trứng nước, những ngày ngây thơ
Nuôi con khó nhọc đến giờ
Trưởng thành con mới biết thờ song thân.
Nói về công lao cha mẹ, còn biết bao hình ảnh được nêu lên so sánh, như: núi và biển. . .
- Ơn cha lành cao như núi Thái
Đức mẹ hiền sâu tợ biển khơi.
Dù cho dâng trọn một đời
Cũng không trả hết ân người sanh ta.
hoặc như lá rừng hay mấy từng trời cao:
- Đố ai đếm được lá rừng
Đố ai đếm được mấy tầng trời cao
Đố ai đếm những vì sao
Đố ai đếm được công lao mẫu từ.
Tình mẫu tử thật vô cùng thiêng liêng.
Bầu sửa mẹ luôn luôn đẹp không bút nào tả xiết
Hiếu thảo cũng là luôn nhớ công lao dưỡng dục, khi lớn lên phải biết nhớ thương cha mẹ khi xa cách không ai chăm sóc:
- Gió đưa cây cửu lý hương
Giờ xa cha mẹ thất thường bữa ăn
Sầu riêng bửa chẳng muốn ăn
Đã bưng lấy bát lại dằn xuống mâm.
Hiếu thảo còn là phải biết lo phụng dưỡng mẹ cha, không đưọc bỏ đi xa. Nhân đây, ta nhớ lại câu ngạn ngữ chữ Hán Việt như sau : « phụ mẫu tại, bất khả viễn du » (cha mẹ còn sanh tiền, không thể đi xa). Câu ca dao của mình thi mộc mạc, bình dị, dễ đọc dễ nghe và dễ hiểu :
- Đi đâu mà bỏ mẹ già
Gối nghiêng ai sửa, chén trà ai dâng
Liệu mà thờ kính mẹ già
Đừng tiếng nặng nhẹ, người ta chê cuời.
Thêm nữa, hiếu thảo là biết nghe lời, lo học hành thành đạt:
- Con ơi muốn nên thân người
Lắng tai nghe lấy những lời mẹ cha.
Và hai câu ca dao mà hầu như ai cũng thuộc nằm lòng, đó là:
Cá không ăn muối cá ươn,
Con cải cha mẹ trăm đưòng con hư
Nhân nhắc hai câu nầy, ta không khỏi “luận đàm” đôi điều. Ngày nay, có biết bao nhiêu kỷ thuật để giữ cho cá không bị ươn; hơn thế ưóp muốí lỡ mặn quá, ăn vào bị cao máu ... Vì vậy, ngày nay ít ai ướp cá bằng muối, và con cáí theo “khoa học hiện đại”, cũng chẳng còn biết ý nghĩa câu nầy.Càng đau lòng, người ta đoan chắc rằng, con số thanh niên ngày nay còn “nghe nói” câu nầy, chắc chỉ đếm trên đầu ngón tay. Buồn!!!
Và tiếp theo đây là vấn đề quan trọng. Trai gái lớn lên, khi “con tim đã biết rung động”, phải rắc rối dường nào. Làm con luôn đặt cha mẹ lên hàng đầu, khi lớn lên lập gia đình, cũng phải nhớ giữ gìn giềng mối. Làm con không thể tự định đoạt chuyện hôn nhân, vì “áo mặc sao qua khỏi đầu”. Thời xưa, con cái phải biết giữ đạo “hiếu”, trong chuyện hôn nhân luôn phải theo sự xấp xếp định đoạt của mẹ cha:
- Phụ mẫu sở sanh, để cho phụ mẫu định
Trong việc vợ chồng chờ lịnh mẹ cha.
Chuyện chi thì cũng từ từ. Ngày xưa là vậy, nhưng nay thì chắc khác đi nhiều.Ngày xưa,nam nữ thọ thọ bất thân, vậy nên:
- Anh thương em đừng vội nắm tay
Anh về cậy mối cậy mai tời nhà
Mai đây ta ở cùng ta
Thức khuya dậy sớm cha mẹ già nuôi chung.
Đời nhiều “cạm bẩy”, thế gian không thiếu những tay sở khanh, con gái không nghe lời cha mẹ, lỡ dai, bởi vậy có câu nhắc nhở:
- Chớ nghe quân tử ỉ òn
Mà rồi có lúc ẳm con một mình.
Cha mẹ chỉ có một, vợ chồng không thiếu gì nơi, đúng như câu ca dao sau đây:
- Mất mẹ cha thật là khó kiếm
Đạo vợ chồng không hiếm chi nơi
Nếu phải chọn bên hiếu bên tình, thì luôn luôn, phải chọn bên hiếu
- Chẳng lo thân bậu với qua,
Lo chút mẹ già, đầu bạc tuổi cao.
hay :
Em ngầm ở vậy phòng không
Lo đàng cha mẹ cho hết lòng phận con.
Có những trường hợp, vì chữ hiếu, đành tạm quên chữ tình :
Anh về báo nghĩa sinh thành
Chừng nào bóng xế rủ mành sẽ hay
hay như phải đợi đến trăng khuyết:
Ở nuôi cha mẹ trọn niềm
Bao giờ trăng khuyết lưỡi liềm sẽ hay
Có lẽ câu nầy viết cho có vần điệu, chớ « trăng khuyết lưõi liềm » có bao lâu, tối đa một tháng là cùng. Hoặc như phải chờ đôi năm cũng có thể được:
- Tay bưng dĩa muối, tay bợ sàng rau
Thủy chung như nhứt, mặc sức anh chờ
Anh có thương em thì xin ráng đợi
Em nguyền ở vậy để phụ mẫu nhờ đôi năm.
Không như ‘cái cô nầy » lại nhứt quyết:
- Em nguyền ở vậy không chồng
Lo nuôi cha mẹ hết lòng làm con.
Vì hiếu tình khó phân, đang yêu thật phải vô cùng bối rối, gặp nhau phải khéo léo lựa lời ;
- Mình về ta chẳng cho về
Ta nắm vạt áo, ta đề bài thơ
Câu thơ ba chữ đành rành
Chữ trung, chữ hiếu chữ tình là ba
Chữ trung thì để phần cha
Chữ hiếu phần mẹ, đôi ta chữ tình
May mắn cho những ai gặp phải trường hợp tình hiếu cân phân thì thật đáng mừng, khi mà :
- Làm sao hiệp mặt đôi ta
Đặng tôi báo hiếu mẹ cha bên mình
- Mẹ già hai đứa nuôi chung
Đứa lo cơm cháo đứa giùm thuốc thang.
Thời xưa, đa số dân quê mình sống bằng nghề nông, hạnh phúc thay khi vợ chồng cùng lo:
Thời xưa, đa số dân quê mình sống bằng nghề nông, hạnh phúc thay khi vợ chồng cùng lo:
- Em thời đi cấy lấy công
Anh đi cắt lúa để chung môt nhà
Đem về phụng dưỡng mẹ cha
Muôn đời tiếng hiếu người ta còn truyền
- Cò đi làm mướn nuôi ai,
Để áo cò rách, để vai cò mòn
Thiếp làm thiếp để nuôi con
Áo rách mặc áo, vai mòn mặc vai
Bao đời, giọt nước mưa luôn chảy từ mái nhà xuống, tình mẫu tử thiêng liêng vô cùng,và hầu như là tự nhiên. Có lẽ hai câu ca dao sau đây muôn đời vẫn đúng:
Cha mẹ thương con như biển hồ lai láng
Con nuôi cha mẹ tính tháng tính ngày.
Người mẹ luôn sống vì con, buôn tảo bán tần, ngay khi cả lưng mòn gối lảng,như hình ảnh bà mẹ dưới đây:
Thời xưa, không biết vì sao có trường hợp giữa mẹ chồng và nàng dâu xảy ra chuyện xích mích, mà người chồng đứng giữa phải « chịu trận ». May mắn gặp trường hợp mẹ hiền dâu thảo, cô con dâu sẽ nũng nụi « rót mật vào tai » chồng :
Phải đâu mẹ của riêng anh
Mẹ là mẹ của chúng mình đấy thôi
Mẹ tuy không đẻ không nuôi
Mà em ơn mẹ suốt đời chưa xong
Và cũng muốn dành luôn, vì trong tình yêu là luôn pha lẩn sự « chiếm hữu », nhứt là đối với phái nữ:
- Chắt chiu từ những ngày xưa
Mẹ sinh anh để bây giờ cho em
Trong đạo hiếu, ngoài chuyện nhớ công ơn, còn phải cầu nguyện cha mẹ được sống lâu :
- Mỗi đêm thắp ngọn đèn trời
Cầu cho cha mẹ sống đời với con.
- Trải bao gian khổ không sờn,
Muôn đời con vẫn nhớ ơn mẹ hiền.
- Biển Đông có lúc đầy vơi,
Chớ lòng cha mẹ suốt đời tràn dâng.
- Ngày nào em bé cỏn con
Bây giờ em đã lớn khôn thế nầy,
Cơm cha áo mẹ công thầy,
Nghĩ sao cho bỏ những ngày ước ao.
- Nếu mình hiếu với mẹ cha,
Chắc con cũng hiếu với ta chớ gì,
Nếu mình ăn ở vô nghì
Đừng mong con hiếu làm gì uổng công.
Đôi gánh của mẹ
Trong chuyện vợ chồng, hiếu tình gánh nặng hai vai. Phúc cho những cặp vợ chồng cùng thưong nhau cùng lo cho cha mẹ đôi bên:
- Em thời đi cấy lấy công,
Anh đi cắt lúa ở chung một nhà,
Đem về phụng dưỡng mẹ cha.
Muôn đời tiếng hiếu người ta còn truyền
Không xuống lên mình nói bạc tình
Xuống lên cha mẹ đánh mình thấy không.
- Mẹ già đầu bạc như tơ
Lưng đau con đỡ, mắt mờ con nuôi.
- Chiều chiều ngó ngược ngó xuôi
Ngó không thấy mẹ, ngậm ngùi nhớ thương.
- Mẹ già như chuối chín cây
Sao đây chẳng liệu cho đây liệu cùng.
Khế với sung, khế chua sung chát
Mật với gừng mật ngọt gừng cay.
Đêm khuya nước mắt ròng ròng
Vì em nhớ chữ loan phòng còn xa
Làm sao vầy hợp đôi ta
Đề mà toan liệu cha mẹ già lo chung.
Đơm đớm bò vành chậu sáng trưng
Thấy em có nghiã, lòng ưng đã đành
Anh đành cha mẹ không đành
Mẹ ơi đừng dứt duyên lành, tội con.
Khăn xanh có mí hai đầu
Nửa thương cha mẹ, nửa sầu căn duyên
Trời sanh làm phận nữ nhi
Giữ sao cho khỏi tiếng thị phi chê cười.
Hình bóng mẹ cha thật vô cùng vĩ đại, thiêng liêng. . Sau đây là một số những câu nói về sự vĩ đại ấy:
Hình bóng mẹ cha thật vô cùng vĩ đại, thiêng liêng. . Sau đây là một số những câu nói về sự vĩ đại ấy:
Con dù lớn vẫn chỉ là con sông nhỏ
Mẹ tuy già luôn là biển cả mênh mông
hay như khi mình đã lớn khôn, nhưng với mẹ vẫn mãi là đứa con ngoan, lòng luôn nhớ về mẹ cha:
hay như khi mình đã lớn khôn, nhưng với mẹ vẫn mãi là đứa con ngoan, lòng luôn nhớ về mẹ cha:
Con dẫu lớn vẫn là con của mẹ
Suốt cả đời hình bóng mẹ vẫn bên con.
Thật thế, ngưòi con dù lớn tuổi đến bạc đầu, thì mẹ vẫn là mẹ như ngày nào, không ai thay thế được:
Thật thế, ngưòi con dù lớn tuổi đến bạc đầu, thì mẹ vẫn là mẹ như ngày nào, không ai thay thế được:
Dù thời gian rắt đầu con nhiều muối trắng
Nhưng với mẹ hiền con mãi là đứa con thơ.
Và dù quê mùa hay dốt nát không bằng con, nhưng hình ảnh vẫn là ánh sáng dẩn đường con đi:
Mẹ già một nắng hai sương
Mẹ là ánh sáng dẫn đường con đi
Cha mẹ, như đã nói mãi một đời vì con, mãi vì con đến phút cuôi đời
Cha một đời hoằng vai gánh nặng
Mẹ một đời đôi dép lạc bàn chân
Và như một quy luật, công ơn mẹ thường cũng được đền đáp... Trong khi tìm tòi, ghi ghi chép chép, người ta cũng tìm thấy những hình ảnh quá tuyệt vời, như dưới đây:
Hình một đứa con “lão ông” đút cơm cho mẹ.
Cụ con đã vào tuổi lão niên đút từng muổng cơm cho bà mẹ già 90 tuổi.Xem hình ta thấy răng cụ con và bà mẹ cùng đã rụng cả rồi. Theo vài câu chuyện, cụ con phải chạy vòng vòng làm xe lửa cho mẹ vui cưòi và ăn ngon miệng. Cụ con phải lo đút cơm cho mẹ xong rồi mới đi “làm vài chai” cùng ngưòi bạn già. Cũng là con, ngày mẹ tôi già yếu, chẳng biết có ăn ngon miệng không, vì hoàn cảnh phải xa nhà, tôi hầu như chẳng có dịp . . . Thât đáng tội cho tôi.
- Cha tôi như bóng cây cao
Chở che con khỏi lao đao cuộc đời
Cha là bóng mát giữa trời
Cha là điểm tựa muôn đời cho con
hay như:
- Cha là bóng cả ngả che con
Là cả tình thương chẳng xoái mòn
Là cả cuộc đời vô biên quá
Ơn nghĩa tình cha như nước non
hoặc như hình ảnh, ví cha như ngọn hải đăng:
- Cha già như ngọn hải đăng
Đêm đen, dẫn lối chỉ đàng con đi.
Sau nầy lớn lên, vì hoàn cảnh phải xa mẹ xa cha, như khi phải :
- Nửa đời lưu lạc tha phương
Hình bóng quê mẹ mãi luôn trong lòng.
Mẹ là người sinh ra ta, mẹ cũng là hình ảnh quê hương, như trong câu ca dao sau đây:
- Mẹ là nguồn suối yêu thương
Mẹ là hình ảnh quê hương xa vời.
Sau nầy, vì hoàn cảnh mà biết bao trường hợp chia ly ngoài ý muốn. . Những nghịch cảnh, người mẹ phải tiển con ra đi tìm “lẽ sống trong cái chết’. Có những trường hợp, đứa con thân yêu phải vùi mình dưới lòng đại dương, cũng có những trưòng hợp vượt thoát thành công, con được nên danh phận nơi xứ người, nhưng phải vò vỏ chờ mong, nơi quê nhà cha mẹ lại ra đi về miền miên viễn, để lại cho con những đau buồn không nguôi:
- Thương cha mẹ cả một đời khổ nhọc
Kể từ khi đàn con tuổi còn thơ
Ơn sinh thành chưa một giờ đền đáp
Giờ đây âm dưong ngăn cách đôi bờ
Than ôi, ngày nay những giá trị đạo đức có đôi phần đổi thay, vì đồng tiền, mà “người ta” phải xa rời tình nghiã... Thời xa xưa ấy, con gái rất sợ cảnh lấy chồng xa:
- Má ơi, đừng gả con xa
Chim kêu vượn hú biết nhà má đâu
và ngày nay thì cũng:
- Má ơi, đừng gả con xa
Gả con đi Mỹ, hay Ca na đa được rồi
Đi các xứ nầy thật may mắn hơn nhiều, ít ra không phải làm nô lệ tình dục, sống cảnh đời ô nhục buồn đau. Theo tài liệu ghi nhận, ngày nay khoản vài trăm ngàn cô gái phải “lấy chồng xa xứ, mãi tận Đài Loan, Hàn Quốc,Trung Quốc. . hay bao cô gái Việt Nam hàng đêm ‘đứng đường” tại các thành phố Tân Gia ba, Mã Lai, Cam Bốt. . . với mãnh đời “vui ít buồn nhiều”. Theo một tài liệu mới nhứt (tháng 3/2018), cô dâu Việt Nam chiếm tỉ lệ cao nhứt, đến 70 % số câo dâu ngoại quốc tại xứ Đại Hàn.Ngày nay, tại quê nhà không ít trường hợp vì tiền mà các bậc cha mẹ sẵn sàng “gả con” cho người ngoại quốc, được nhà nước “hỗ trợ”:
- Con ơi, muốn có tiền xài
Má đành phải gả con ngoài xứ xa
Nước ngoài mới có đô la,
Gả con trong xóm để mà đói meo.
Lắm khi, cha mẹ phải nhẫn tâm làm chia lìa đôi lứa, cô gái đi lấy chồng, bỏ lại ngưòi con trai quê mùa, thất tình đi tìm “con sáo bay xa”
- Tìm em như thể tìm chim
Chim bay biển Bắc, anh tìm biển Đông
Tìm chi cho phải mất công
Đài Loan, Hàn quốc em dông mất rồi.
Cuối cùng, để tạm ngưng phần ca dao về cha mẹ, xin ghi ra hình ảnh người con phải nhớ là:
Cha già là Phật Thích Ca
Mẹ già đích thị Phật Bà Quan Âm.
Ước mong đây là hai câu “nằm lòng”, trong giây phút nào đó, con em Việt Nam mình chợt nhớ lại “đạo hiếu”, vốn là một trong 14 điều Phật dạy.
Kho tàng ca dao miền Nam thật vô cùng tận, Theo các vị tiền bối, tính ra khoản trên 15.000 câu và đặc biệt, qua thời gian càng sinh sôi nẩy nở thêm. Chỉ tiêng tại miền Nam thôi, người ta tìm thấy hàng nhiều trăm câu, cũng mượt mà chân quê lắm lắm
Tài liệu tham khảo:
- Ngươì Việt, Đất Việt: tác giả Cửu Long Giang, Toan Anh, Cơ sở Đại Nam (Hoa Kỳ)xuất bản, không thấy đề ngày.
- Đồng Bằng Sông Cửu Long-Văn Minh Miệt Vườn, tác giả Sơn Nam, nhà xuất bản Xuân Thu (in lại tại Hoa Kỳ).
- Tục Ngữ, Ca Dao, Dân Ca Việt Nam, tác giả Vũ ngọc Phan, nxb KHXH -VN, 1977.
- Toàn bộ Tập San Đồng Nai Cửu Long (từ số 1 đến số 13), do Lê văn Duyệt Foundation - Cali- USA phát hành đến năm 2012, trong đây gồm các bài đặc biệt:
- Toàn bộ loạt bài “Ca Dao Miền Nam”của tác giả Phan Tấn Tài,
- Những câu ca dao của tác giả Nguyễn Hữu Phước
- Nhớ Sài gòn qua ca dao của tác giả Nguyễn Hữu Phước.
- Ca dao, tục ngữ Việt Nam (tòan bộ từ A đến Y) -www.saimonthidan.com.
- Bộ hành Cùng Ca dao, tác giả Lê Giang, nxb Trẻ/TPHCM năm 2004
- Ca Dao về Mẹ (www.maxreading.com ).
- Tục Ngữ Ca Dao, Dân Ca VN (các câu CDTN về công ơn cha mẹ) www.c10mt.com/2014 .
- Phiếm về C.D.T.N Miền Nam, tác giả Phan Giang Song, Tập san ĐNCL số 11/2009).
- Ca Dao Tục Ngữ Về Địa Danh- www.luongvancan.avcyber.com.
- Miền Nam và Ca Dao, tác giả Hoà Đa ( www.chimviet.free.fr.com/ quêhương
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét